«Қыдыр баба, қайда барасың?» – деп сұрағанда, ол: «Ынтымағы жарасқан елге барамын!» – деп жауап беріпті. Сол айтылғандай, бірлікке жететін байлық, татулыққа тең келер тірлік бар ма жер бетінде…
Татулық пен ынтымақ, береке мен бірлік – тұңғыш Президентіміздің сындарлы саясатының іргетасы. Ынтымақ пен ырыс қашқан жерде гүл өспейді, көкорай шалғын көктемейді, сәбидің күлкісі естілмейді. Тыныштық жоқ жерде экономиканың өрісі тар. Ұлттың келешегі бұлыңғыр.
Осыдан 19 жыл бұрын Ассамблея құрылды. Тарихы дегенде есімізге көбіне әртүрлі мерекелік шерулер мен тойларда ұлттық киімдері мен шапандарын наси-хаттаудан ары аса алмаған ұйымның жайы еске түседі. Оның басқа ұлт өкілдеріне берері көп болды: әртүрлі тілдерде білім беретін білім ошақтары мен газет-журналдардың көбейгенін айтпағанда, Ассамблеяның Парламент Мәжілісіндегі депутаттық тобына дейін пайда болды. Мемлекет сияқты, осы жылдар ішінде бұл ұйым да көптеген өзгерісті бастан өткерді. «Қазақстан халықтарының ассамблеясы» деген атауын «Қазақстан халқы ассамблеясы» болып өзгертіп, ұлтты біріктіру-дің алғышартын қалыптастырды. Тоғыз бірдей өкілін Парламентке депутаттыққа сайлап, билік жүйесіне араласатын саяси құрылымға айналды. Ассамблеяның тақырыбына орай Елбасы: «Кезінде тағдырдың жазуымен қасиетті қазақ даласына сан түрлі ұлт өкілдері қоныс тепкен еді. Бүгінде олар тегі басқа болғанымен, теңдігі бір, қаны бөлек болғанымен, жаны бір, арманы ортақ біртұтас халыққа айналдық. Туған елдің туының астында бірігіп, туған жердің тұғырын биік етуге бел шешкен адамдарды бір тағдыр күтеді. Осылай елдігіміздің ертеңі, ошақтың үш тағаны сияқты «бір халық – бір ел – бір тағдыр» деген үш ауыз сөзге сыйып отыр» деп түсіндіріп өтті. Бүгін әлем өзгерген. Түрлене, күрделене түскен. Діни, мәдени, тілдік тұрғыдан көпқырлы әлемде рухани тұйықталу тығырыққа тіремек. Сондықтан да ХХІ ғасырда Ассамблеяның миссиясы бұрынғыдан да кеңейе түспек. «Осы жылдары бұл ұйым өзін-өзі толық ақтады» деген Президент Ассамблеяның қоғамдық рөлін әлі де жете түсінбейтіндерді сынады. «Ассамблея дегеніміз – 17 миллион халқымыздың өзі» деді Президент. Оның ішінде ұлтаралық татулықты сақтау – Ассамблея қызметінің бір парасы ғана.
Елбасы не дейді?
«Мен қазақ еліне қоныстанушылардың қандай тасқынын қабылдауға тура келгендігін әлгінде айттым. Қазақ халқынан басқа әлемдегі бірде-бір халық мұндай миграциялық қысымға ұшырамаған шығар. Бұл ақыр соңында 70-жылдары қазақтар өздерінің тарихи жерінде азшылыққа айналуына әкеліп соқтырды. Елге ағылып келіп жатқандармен тілдесу үшін қазақтар орыс тілін үйренуге мәжбүр болды. Ол ол ма, орыстандыру кеңестік орталықтың саясаты болатын. Орыс тілін білмей ешқандай жұмыс табу мүмкін болмайтын. Қазақтың тарихы мен мәдениетін идеология жаншып тастады. Бұл қазақтың мәдениеті мен тіліне әсер етті. Мұнда қазақстандықтардың сол кездегі ұрпағының еш кінәсі жоқ. Тоталитарлық билік жүргізген саясат сондай болды».
Кеше…
Қазақтың жерін екінші Отанына балап жүрген өзге ұлт өкілдері қазақты өзге ұлт өкілдерінің басын қосатын, ұлтты ұйыстыратын күш екендігін әу бастан-ақ мойындай қойған жоқ. Тіпті дербес ел болып, азаттықтың ақ туын желбіреткен кезде де. Тәуелсіздіктің бастапқы кездерінде, қазақ мүддесі жылымыш кезеңді бастан кешіп жатқан кезде балаларын асығыс түрде қазақ мектептеріне апарған өзбек, қырғыз, тәжік бауырларымыздың басым көпшілігі көп ұзамай-ақ келген іздерімен кері жүруге мәжбүр болған. Қазір мемлекеттік тілге қатысты таразы басы теңесе алмай тұрған сәтте орыстілділерге басымдық беріп тұрған күштің қатарын орыстар ғана емес, түбі бір түркітілді бауырларымыз, ағайындарымыз толықтырып тұр.
Әзімбай ҒАЛИ, саясаттанушы:
– Соңғы кездері орыстан өзге ұлт өкілдерінің (оның ішінде өзіміздің мұсылман бауырларымыз да бар ) орыс тіліне көбірек ыңғай таныта бастаған үрдісті байқап жүрмін. Сырттан келген немесе бұрыннан мекендеп келе жатқандар өзге ұлт өкілдерінің балаларын орыс мектептеріне ауыстыруы жиі байқала бастады. Бұл түптің түбінде қазақтілді электротқа үлкен қатер төндіре ме деп қауіптенемін.
Дос КӨШІМ, саясаттанушы:
– Рас, Президент Ассамблеяға үлкен үміт артып отыр. Ассамблея өзге ұлт өкілдерін қазақ мүддесіне қарай бет бұрғыза алса, мойынсұндыра алса, онда үміттің ақталғаны. Бірақ өкінішке қарай, олар қазақтың ішін жылытарлықтай ісімен таныла алған жоқ. Ұлтаралық қатынастардың аражігіне сызат түсе жаздаған сәтте де үнін таныта алмады. Мүмкін, осыдан кейін бір өзгеріс болып қалар. Қазақстанның болашағын қазақ халқының болашағынан бөле-жара қарауға болмайтындығына өзге ұлт өкілдері түйсінер. Соны дер кезінде түйсінуіне Ассамблея мұрындық болар деп үміттенемін.
Не күтеміз?
Қазақстандағы ұлтаралық тұрақтылықтың кепілі бола алатын, елдегі татулықты қамтамасыз етудің негізі болып табылатын халықтардың бірлігін нығайту және Қазақстан қоғамын жаңартудың саяси идеология мен ағымдағы «сұраныстан» биік тұратын негіз қалаушы құндылықтары бойынша арнайы қоғамдық келісімді қолдау мен дамыту.
Екіншіден, біртұтас қазақстандық қоғам құрудың негізі болып табылатын Қазақстанның барлық азаматтары үшін олардың ұлттық, әлеуметтік және шығу тегіне қарамастан, тең мүмкіндіктерге негізделген біртұтас азаматтығын нығайту.
Үшіншіден, қоғамдағы этносаралық және конфессияаралық келісім мен ынтымақты одан әрі нығайтуға қажетті қолайлы жағдайларды қамтамасыз ету.
Төртіншіден, қоғамдағы экстремизм мен радикализмнің кез келген көріністеріне және біздің азаматтарымыздың конституциялық құқықтарына қысым жасауды көздейтін әрекеттерге қатаң әрі дәйекті қарсы тұру.
Бүгін:
БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мун біздің елімізге арнайы сапарлап, Қазақстан халқы ассамблеясының жұмысымен жақын танысып, жасалып жатқан шаруаларды өз көзімен көргенде байтақ даламызда айрандай ұйып отырған сан түрлі ұлттардың өкілдерімен тілдесе келе Қазақстанның мұндай шараларына оң бағасымен қоса ризашылығын да білдірген болатын. Бір кездері БҰҰ-ның байырғы Бас хатшысы Кофи Аннан да Елбасымыздың жүргізіп отырған мұндай саясатын жоғары бағалай отырып: – Қазақ елі өз жерінде Қазақстан халқы ассамблеясын құрып, ұлттар арасында теңдік пен бірлікті дәріптеп, ұлтаралық татулықты сақтап, дамытуда өзге елдерге үлгі боларлықтай іс көрсетуде. Қазақстан осындай игі қадамымен кіші Біріккен Ұлттар Ұйымына айналып отыр, – деген пікір білдірген болатын.
Сарапшылар Мемлекеттік тілді дамытуда Ассамблеяны жақсы қолдануға мүмкіндік туып отырғанын айтады. Ассамблеяның мүшелері, басқа ұлт өкілдері қазақ тіліне қатысты талаптың келешекте күшейе беретіндігін түсініп отыр. Бұдан өзге жол жоқ екенін өзге ұлт өкілдеріне уақыттың өзі ұғындырды. Бірақ әзірге маңдайларындағы жалғыз бәсіре заңдарында қазақты ұлт мемлекеттің негізін, діңгегін қалаушы күш ретінде мойынсұнса да, тілін толық тез үйренуге құлықсыздығын аңғартып қойған Ассамблеяның бұдан кейінгі әрекеті қандай әуенмен өрбімек?
Асылы ОСМАНОВА:
– Қазақтың қадіріне жетеміз десек, оның тілін мойынсұныңдар деп айтудан жалыққан емеспін. Қазақтың дархан, кеңпейілінің қайтарымын көрсететін кез жетті. Елбасы мұны, уақыттың тамырын басып отырып, кезінде айтты, жетер жеріне жеткізе айтты. Енді топ алдында айтылған пәрменінің орындалуын қадағалай алмаса Елбасына сын, оның астарын түсініп, іліп алып кете алмаса, Ассамблея құрамындағы азаматтарға да, қазақтың жерінен нәпақасын теріп жеп жүрген өзге ұлт өкілдеріне де сын.
Қазақстанда кенжелеп жатқан бір-ақ мәселе бар. Ол – тіл. Ассамблея саясат тіліне, экономика тіліне, халықаралық саясат тіліне іліне алмай қалған мемлекеттік тілге, қазақтың тіліне қарлығаш қанатымен су себелесе, онда үміттің ақталғаны.
Ахмет АЛЯЗ, журналист:
– Мен басқа ұлт өкілдеріне «түркі халқы текті халық. Түркі халқы күні бүгінге дейін қол астындағы бірде-бір ұлтты ассимиляцияға ұшыратып көрмепті. Өйткені түріктер «көк бөріден ит, иттен бөрі тумайтынын» өз тарихынан біледі. Осман империясының боданында 450 жыл болған Солтүстік Африка Республикасын қараңыз. Сол жерде түрікше сөйлейтін бірде-бір түркітектес ұлт қалды ма? Сол жерде 50-60 жыл тұрған француз бен ағылшын бүгін «Алжирдің ресми тілі – ағылшын немесе француз тілі болуы керек» дейді. Сонда қай ұлт, қай ел, қай халық ассимиляцияға ұшырап жатыр. Қай ұлт қай ұлттың табанының астында жаншылып жатыр? Қазақтың түп атасы – КӨК БӨРІ, төрінде ғана емес, табалдырығында отырған ұлтты ассимиляция-
лауды ойламайды. Оның менталитенде ондай пейіл де жоқ. Тәуелсіздік алған бойда «тілімді үйрен» деп шарт қоюына болар еді. Бірақ өзінің тарихи құқын барынша әділетті жүргізуге тырысты. Әр ұлттың көңілінен шығуға тырысты. Бұл неткен мейірімділік. Қай елде осындай демократия бар? Бұл қазақтың көнбістігі емес, Абай айтқандай, «қапты екен деп мен де қапсам, аузымның не қадірі қалады» дейтін, «санаң болса менімен санас, тілімді үйрен, үйіріме қосыл» дейтін тектілігінен туған кеңдігі. Бұл «басқаша шара қолдануға амалым қалмай барады» деп өркениетті түрде жалыну дегенді білдіреді. Бірақ мұны Ассамблея түсініп жатқандар Гер-аға мен Асылы Османова, Зияден Хасеновтар ғана…
Гүлбаршын САБАЕВА
http://www.aikyn.kz/articles/view/48339
