АЛТЫНОРДА
Новости

ТӨЛ МЕРЕКЕНІ ҚАЛАЙ ТОЙЛАЙМЫЗ?

Күн мен түн теңелетін, табиғат ана тамылжып, қыс бойы қар құрсауында болған тіршілік оянатын, жер мен көк жаңаратын мезгіл әз-Наурызға да келіп жеттік. Наурыз – қазақша жыл басы.

Ежелден әр елде наурыз туғанда мейрам қылып, бас асып, қазан-қазан көже ішіп, ауылдан-ауылға, үйден-үй­­ге жүріп кәрі-жас, қыз-келіншек бәрі де мәз болып көрісіп, ескі ұрыс пен ре­нішті ұмытып, татуласатын бол­-ған. Бұл мейрам қазақы ұлттық көрі­ністің бейнесі іспеттес. Бұл күнде сол ежелдегідей байғазы сұрасып, ат шап­тырып бәйге алып жатпаса да, 22 наурызда мерекелік шаралар өткі­зіліп, ұлттық жарыстар ойнатылып, барынша мейрамды әспеттеп жа­тамыз. Наурыз мейрамы қазақтың да, украин, орыс, неміс және қазақ елін мекен еткен басқа да 130 ұлт өкілінің ортақ мерекесіне айналды. Ата-баба­мыздың озық дәстүрін жалғастыру мақсатында бұл күндері ағаш отыр­ғызу акциялары, қайырымдылық шаралары өткізіледі. Жер-жерлердегі әкімшіліктер тұрғындарға шама-шарқынша мерекелік бағдарламалар әзірлейді. Құрылған сахналардың бірінде шығармашылық ұжымдар өнер көрсетіп жатса, бірінде спорт­тық ойындардан жарыстар өтіп жа­тады. Бірінен-бірі өткен киіз үйлер тігіліп, наурыз көже таратылады. Ұлт­тық киім киген ұл-қыздар алтыбақан теуіп, мәз-думан болады. Жергілікті мейрамханалар мен наубайханалар өнімдерінің саудасы ұйымдас­тыры­лады.
«Халқым қандай десең, салтым­нан сынап біл» демекші, салт-дәс­түр­ден этностың мінез-құлқы, үлгі-өне­гесі, зейін-зердесі, даналығы мен да­­ралығы, шешендігі мен тапқыр­лы­ғы, ақыл-ойы, моральдық, танымдық, этикалық көзқарасы көрінеді. Яғни салт-дәстүр дегеніміз – халықтың ру­­хани өзегі, мәдениетінің діңгегі, ті­лі­нің тірегі. Наурыз мейрамында осы рухани құндылықтарды насихат­тауды жақсылап түсіну керек-ті. На­сихат дегенде маңызды орынға ие бұқаралық ақпарат құралдары. Әри­не, кез келген басылым төл ме­реке ха­қында түрлі ақпарат, қызықты де­рек, эксклюзивті сұхбатын ұсынып жатады. Бұл өте орынды. Алайда, «төл мерекеміз Григориан күнтүзбесі бойынша аталып өтетін жаңа жылдың тасында қалып қояды; тиісті деңгейде аталып өтілмейді» деп талайдан бері айтылып та, жазылып та келеді. Соң­ғы кездері «Наурыз мерекесі бұқа­ралық сипаттан ажырап, сахналық кейіпке еніп, аздаған жұртшылық­тың қызықтауына ғана айналған фольклорлық қойылым көрінісінен аспауда. Тігілген киіз үйлер санаулы адамдардың рақаты мен ішіп-жеу ордасына айналып, олар сырттан бақылайтын қарапайым жұрттың алакөздігін тудырды. Наурыз мей­рамы қарын тойдырумен шектеліп, рухани баюымызға, болмаса құмар­-та тынығуымызға септігін тигізбей отыр» деген пікірлер айтыла бас­та­-ды. Жылқы жылы ұлттық жаңа жы­лы­мызға телеарналар қанша­лық­ты көңіл бөлуде?! Сол тақырыпта са­рап­тама жасауға тырысып көрдік. Мә­се­лен, «Қазақстан» ұлттық арнасы  22 нау­рыз мерекесін тойлауды ер­терек бастап кеткенге ұқсайды. Қа­зақы көйлектегі бойжеткен, ат жа­лында ойнайтын батыр, кимешек киген әжелер, қолында бүркіт ұста­ған саятшы және тағы басқа қазақы көріністен хабар беретін бейнебаян жасап, халық назарына ұсынып үл­герді. «Хабар» арнасының ұжымы наурыздың арайлап атқан таңын «Жаңа күн» атты бағдарламаның арнайы мерекелік шығарылымымен баста­мақ. Онда көрермендерге қызықты ақпараттар, жан-жақты видеосю­жеттерді ұсынады. Елімізге танымал азаматтар наурызды қалай қарсы алады?! Ұлыстың ұлы күнінде кәдеге жарар таңғы кеңес, бұрын-соңды беймәлім болған ұлттық билер мен салт дәстүрлер жөнінде кеңінен ақ­парат береді. Сондай-ақ жаңа за­ман­да наурызды қалай тойлау керек деген сұраққа жұлдыздар, өзге ұлт өкілдері, танымал тұлғалар жур­на­лис­термен бірге жауап іздейді.
Мемлекеттік арналардың наурыз мейрамына беретін бағдарла­малар­дың форматы, тақырыбы, мазмұны ұқсас. Тек шақырылатын қонақ, қойылатын сұрақ өзгеше демесек. Де­генмен насихат жеткілікті.
Ал коммерциялық арналар ұлт­тық мейрамға қаншалықты назар салады?! Мысалы, «Жетінші арна» мерекелік эфирінде балаларға ар­налған «Наурыз думан» атты кон­цертті қамтыған. Әртүрлі жастағы балалар мерекелік өлеңдер айтып, билерін көрсетіп, халық аспап­та­рын­да ойнайды. Сондай-ақ «Жетінші арнаның» жаңа аспаздық шоуында екі бірдей ұлттық тағам дайында­-лады, бірақ тәсіл әртүрлі. Бұл жай ас әзірлеу емес, ене мен келіннің бәсі! Асүйде болсын, ер-адамның өмірін­-де болсын басты орынды иеленетін кім – анасы ма, әлде әйелі ме? Кай­сы­сы өзінің шеберлігін көрсетіп, от­басыдағы «БАСТЫ аспазы» атанады?! Жігітке қойылар талап та қатал – көз­бен көрмей, дәмін татып таңдау жасайды.
Қазақстандық телеарна нары­ғындағы жаңа форматтағы «Қыздар арасында» шоуының мерекелік бағ­дарламасында қазақы әйел табиғаты тақырыбына қатысты екі заман өкілі­нің пікірі анықтайды? Бағдарламаға сарапшылар мен қонақтар шақы­ры­лады, олар үй шаруасына қатысты, өзіңді күту, аспаздық, бала тәрбиесі, жұбайлық мәселесіне қатысты кеңес­термен бөлісетін көрінеді.
Сонымен қатар арнайы наурыз мерекесіне жаңа премьера «SUPER әжелер» жобасының тұсауы кесіл­мек. «Дәстүрлі әжелерге көздері үй­реніп қалған телекөрермендер сөзсіз таң болады» дейді ұйымдастыру­шылар. Біздің әжелер жастардан қа­лыспайды, тіпті олардан асып түсуі де мүмкін: заманауи клубтың «face-control»-нен оңай өтіп, суши барда тамақтанады, әдемі билеп, спорттық көлікті еркін жүргізуі де мүмкін екен. Түнгі клубта жастар ғана қыдырады деп кім айтты? Студенттер ғана сән­қой ма? Кездесуге асығатын тек би­кештер ме? Зейнет жасына дейінгі­лер ғана тәуекелшіл бола ма? «Super әжелер» атты жаңа төл жобамызда барлық таптаурынды жоққа шығара­тын көрінеді.
Арналардың наурызға арналған мерекелік бағдарламасының дені жұлдыздардың қатысуымен болады. Себебі кез келген телеарна алдың­ғы кезекте рейтинг қамын ойлай­тыны белгілі. Десек те, қандай креа­тивті, тың бағдарламаны ұлттық на­қышта жасауға болатыны да бел­-гілі дүние. Уақыт өте қазақы құнды­лықты ескеретін бағдарламалар қатары көбейюде. Демек, алдағы наурыз мерекесінің Григориан күн­түзбесі бойынша аталып өтетін жаңа жылмен деңгейі тең атап өтілу мә­селесі болашақ еншісінде қалмақ.
Арайлап жеткен әз-Наурыз мей­рамында ақ мол болып, жылымыз ырыс­ты болсын. Ежелден жаңару мен жасампаздықтың бастауы, бей­бітшілік пен келісімнің арқауы болған Ұлыстың Ұлы күні жанұяларыңызға бақ-береке, еңбектеріңізге толағай табыстар әкелсін!
А.НҰРМҰХАН

http://www.aikyn.kz/articles/view/45129