АЛТЫНОРДА
Новости

«Құдіретті комедия» қазақ тілінде сөйледі

Қолыма Дантенің «Құдіретті комедиясы» тиді. Қазақшаға аударылған толық нұсқасы. Баспадан шыққанына көп уақыт өте қоймаған, небәрі 2000 данамен ғана шыққан кітап екенін есепке алсақ, бұл – баға жетпес мол қазына.

Қайта өрлеу дәуірінің бастауы болған Флоренцияда дүние есігін ашқан ойшыл ақынның бұл шығармасы бірнеше ғасыр бойы сөз таныған, жан таныған ғалымдар мен ойшылдардың талай-талай еңбектері мен зерттеулеріне арқау болған. «Тамұқ», «Бәрзақ», «Жұмақ» атты үш та­рау­дан тұратын, бір қарағанда, ортағасыр­лық христиандық көзқарастар энцикло­педиясы ретінде қабылдануы мүмкін «Құ­ді­ретті комедияда» адамның жер бетіндегі өмірі, қызметі, жан дүниесі суреттеледі. Кө­не дәуірдегі алуан түрлі образдар, ерте заман ақындары мен философтары да шығармада кеңінен сөз болған.

«Әлемді жаратушы – жалғыз Құдай, ал Құдайдың ең ғажайып жаратындысы – адам» деген негізгі идеяны қазық еткен бұл шығарма орыс тіліне бірнеше рет бір­неше аудармашының еңбегімен тәржіма­ланған екен. Ал қазақ тіліне мұндай сал­мақты еңбекті аударуға әркімнің батылы бара бермесі белгілі. Мұқағали Мақатаев­тың аудармасымен институтта жүрген жылдары танысқан едік. Одан бертінде Дан­тені аударыпты деген ешкімді ести қой­мағанбыз. Ал бұл жолы аударған кім деймісіз? Айтайық…

Жезқазғанда бір қаламгер бар, ол – ұс­таз, жазушы, ақын, драматург, әдебиет­тану­шы ғалым және аудармашы Кенже­бай Ах­метов. Керемет жазушылар­дың, ақын­дардың бәрі не Астанада, не Алматы­да деп жүргендер қатты қателеседі. Нағыз дарындылар мен таланттылар жыр жау­һар­лары мен сөз маржандарын ел көзінен тасада, үлкен қалалардан алыста жүріп өмірге әкелетіні талай рет дәлелденген дүние. Мінеки, Кенжебай ағамыз да Аста­надан шалғайдағы Жезқазғанда байыпты да байсалды қалпымен, «мен осылай да осылай едім» деп айғайламай, аттан­дамай, тып-тыныш қана шын мәніндегі шедеврлерді дүниеге әке­ліп жатқан адам. Кенжебай Ахметовті та­ны­мал емес дей алмаймыз. Жезқазған уни­вер­ситетінде дәріс бере жүріп, талай филолог ұстаздар мен студенттерге жол­басшы құралға айналған «Әдебиеттану әліп­песі» мен «Әдебиеттану негіздері» оқу­лықтарын жазды. Кенжебай Ахметов – ұлттық «Астана – Бәй­терек» конкурсы­ның, Қазақстан Жазу­шылар одағы мен «Қазақмыс» корпора­ция­сы ұйымдастыр­ған республикалық кон­курстың «Драма» аталымы бойынша жеңімпазы, республи­калық «Бір өлең – бір әлем» мүшәйрасының жүлдегері, «Алағай да бұлағай бір дүние» атты прозалық жи­на­ғының авторы. Поэ­зиядан облыстық, рес­публикалық мүшәй­раларда жеңімпаз атанып жүргенін де ай­тып өту қажет.

Қаламгер Дантенің «Құдіретті коме­диясын» асқан шыдамдылықпен төрт ай тап­жылмай отырып аударған. Әлемге әй­гілі шығарманы аудару оңайшылықпен жү­зеге аса қоймасы белгілі. Өзі әдебиет теориясын жетік меңгергендігі мен асқан шығармашылық қабілетінің арқасында өлең өлшемі, ұйқас түрлері мүлтіксіз сақ­талған қазақ тіліндегі ерекше жырды дү­ние­ге әкелген.

Аударма саласындағы бесінші көлемді еңбегі «Құдіретті комедия» болған ақын­ның бұдан бұрын қазақ оқырманына ұсын­ған еңбектері де осал емес. «Мәдени мұ­ра» бағдарламасының шеңберінде 2008-2009 жылдары «Ежелгі дүниедегі және византиялық дереккөздеріндегі Ұлы Дала тарихы» деп аталатын төрт том­дық­тың ІІІ және ІV томдарын, «Ежелгі шы­ғыс әде­биеті» жинағын, 2010 жылы Дж. Бок­кач­чоның «Декамерон» новелла­лар кіта­бын аударған. Бұл аудармалар жай­лы рес­публикалық баспасөз беттерін­де бір­талай оң пікірлер жазылғаны белгілі.

«Аударма саласы соңғы кезде ақсап тұр» дейтіндерге барынша мықты тойта­рыс бере аларлық бұл туындылар – қалам­гердің ғана емес, бүкіл ұлттық аударманың, әдебиеттің мол табысы. Ерекше ыждаһат­тылық пен асқан білімпаздықты талап ете­тін қиын да күрделі салада талмай, қажы­май, ерінбей, жалықпай еңбек етіп келе жатқан Кенжебай Ахметовтің лайықты орны Астананың не Алматының ірі оқу орын­дары немесе тіл-әдебиет институты болар еді. Болғанда да жай ғана оқытушы­лық емес, бұл кісіні қазір ұстаздардың ұс­тазы болу деңгейіне жеткен ғалым десек те, артық айтқандық болмас. Болашақта ел орталығына қарай көш басын бұру ойы­ның бар-жоғын біле қоймаймыз. Ол қа­лам­гер­дің таңдауында. Бізге белгілісі, Кен­жебай ағамыз таяуда «Ежелгі Рим поэзиясын» ауда­руға кірісіпті. «Ол – ол ма, келесі жыл­ға дейін қазақ оқырманына «Илиа­да­ның» толық нұсқасын ұсынатын ойым бар», – дей­ді ақын.

Әлем әдебиетінің ең озық нұсқаларын сүт бетіне шыққан қаймақтай қалқып алып, қазақы оқырманға қаз қалпында жет­кізем, жастардың көңіл көкжиегін ке­ңей­тем, ойын өсірем деп маңдай терін тө­гіп жүрген қаламгердің ниетінің жүзеге асуына біз тілектеспіз.

Автор: Маржан АБСАЛЫҚОВА, Астана

http://alashainasy.kz