АЛТЫНОРДА
Новости

ЕЛ ҮКІМЕТІ ЕНДІ ҰЙЫҚТАМАЙТЫН БОЛДЫ

Елбасы ел Үкіметін «казармалық» режимге көшірді. Бұл туралы кеше Ақордада өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында мәлім болды. «Үкімет көркем тілмен айтқанда, «казармалық жұмыс» режиміне көшуге тиіс, – деді Президент Н.Назарбаев.
– Яғни тәулігіне – 24 сағат жұмыс!» Осы жиында еліміздің былтырғы жылдағы әлеуметтік-экономикалық даму қорытындылары шығарылды, сондай-ақ «Қазақстан – 2050» стратегиясы мен биылғы Жолдауды жүзеге асыру жолдары қаралды.
– Біз бүгін, жалпы, Үкіметтің өткен жыл­дағы жұмыс қорытындыларын жасап отырмыз, – деді Елбасы. – Же­тістіктеріміз, істеген ісіміз аз емес. Дү­ниенің барлығы шайқалып, дағдарыстан әлі шыға алмай жатқан кезде, еліміз өнімділігін паш етуде. Экономика өсімін «қанағаттандырарлық» деп айтуға болады. Дегенмен бүгінгі жина­лысы­мыздың негізгі мәселесі – Жолдауда алға қойылған міндеттерді орындау жайы. Сол себепті біз қазір істелмей жатқан жұмыстарға көңіл бөлеміз.
Қазақстан Көшбасшысы өткен жыл­дың қазан айында 9 айдың қорытындысы бойын­ша, Үкіметпен кеңес өткізген-тін. «Сонда Үкіметке 33 тапсырма бердім, – деп еске салды Президент Н.Назарбаев. – Оларды орындау мерзімі ендігі бітті. Алайда солардың тек 11 пайызы ғана орындалды! Қалған тапсырмалар сапасыз пысықталған. Барлығы әзірге «орындау сатысында» ғана тұр».
Ол нақты мысал келтірді: «Мәселен, өте салмақты мәселелердің бірі – «кө­леңкелі экономика». Оған тиімді қарсы тұру бағытында ауыз толтырып айтарлық ештеңе де жасалмаған. Бұған Экономика министрі Ерболат Досаевтың дербес жауапкершілігі бекітілген болатын».
Өз сөзінде министр Е.Досаев Қа­зақ­стан экономикасының 20 пайызы «кө­леңкеде» екендігін растады. Олар салық төлемейді, ондағылардың табыстары сыртқа ағып кетеді. Яғни миллиардтаған доллар қаржы мемлекеттің өрлеуіне үлес қоспай отыр. Бұл ретте экономика министрлігі «көлең­келі экономикамен» күрес бағдарламасын қайта түзіп шыққан екен. «Онда бұған дейін ешқандай ма­ғынасы жоқ, формалды іс-шаралар көп болған. Сондықтан біз бүгінде эконо­миканың «көлеңкелі» жағы басым 4 сек­торына – сауда, ауыл шаруа­шы­лығы, мемлекетік сатып алулар салаларына және қаржы секторына назарымызды шоғырландырудамыз» деген министр Іс-шаралардың қайта қаралған кешенді бағдарламасын алдағы аптада Президент Әкімшілігіне енгізетіндерін хабарлады.
– Бұл өте маңызды мәселе, – деп қадап айтты Нұрсұлтан Назарбаев. – «Көлеңкелі экономика» кесірінен, қаржы ағыны эко­номикадан сырт кетуде. Бюджетке салық түспейді, нәтижесінде, барлығы зардап ше­геді. Бұлар – әртүрлі базарлар – «барахол­калар», рас, оларда миллионға жуық адам жұмыс жасайды. Бұл жерде өте абай болу керек. Адамдар сонда нәпақасын айырып отыр. Бірақ ретке келтіру керек. Ауыл шаруа­шылығы тауар өндірушілеріне қатысты мәселенің де басын ашып алу қажет.
Үкімет пен Ұлттық банкке Мемлекет басшысы «мемлекет – жеке серіктестігі жобаларына даму институттарының, инвестициялық қорлардың, қаржы ұйым­дарының қаржысын тарту бойынша ұсыныстар түзуді» жүктепті. «Бұл да жасал­маған! – деп кейіді Елбасы. – Ауыл шаруашылығы бойынша мәселелер блогы мүлдем дерлік пысықталмаған» деген ол Үкіметке берілген 33 тап­сыр­маның барлығы орындалуға тиістігін атап көрсетті. Бұл ретте жауапты ретінде бекітілген тұлғалар алда өз міндеттері бойынша арнайы баян­дауға міндеттелді. Президент Әкімшілігіне сол тапсыр­малардың іске асуын қатаң бақылауда ұстау тапсырылды.
Осыдан кейін Н.Назарбаев кейінгі күндері елді мазалаған мәселеге тоқталды:
– Үш күн бұрын елімізде теңгенің айырбас бағамын түзету жүргізілді. Теңгенің жай-күйі үшін Ұлттық банк пен Үкімет жауапты. Ұлттық банк басқармасы осын­дай шешім қабылдады. Ойластырылған және негізделген деген сенімдеміз. Мен қысқа­ша айтқым келеді: тек осы шара ғана эконо­миканың 6 пайыздан төмен емес өсімін қамтамасыз етеді. Ал экономиканың өсуі бюджетке түсер қаржы көлемін арттырады. Бұл қаржы халыққа барады. Одан зейнет­ақы, жалақы, жәрдемақылар төленеді.
Президент «экономиканың жыл са­йынғы өсімін кез келген шаралармен қам­тамасыз етуге тиіспіз» деді: «Бұл – біз Жол­дауда қойып отырған міндет-мақсат­тарға қол жеткізудегі негізгі көрсеткіш! Әлгі шара осы мақсатқа қызмет етеді. Қал­ғандарының барлығы – көлгір сөз».
Елбасы қазақстандықтарды дүрбе­лең­ге салынбауға шақырды: «Ешкімге ұнды қап-қабымен сатып алудың қажеті жоқ. Бізде 20 миллион тонна астық бар. Артық са­тып алудың керегі не?! Басқа өнімдер бойын­ша да солай. Өмірімізге қажетті негізгі азық-түлік түрлері бізде жеткілікті көлемде бар. Қоры орасан, бірнеше жылға жетеді. Демек, алаңдау қажет емес».
Жалпы, доллар бағамының күрт ша­рықтауы, шетелдік тұрмыстық техника секілді импорттық ірі зат сатып алуды жос­парламаған былайғы жұртты сонша қапаландырмауға тиісті еді. Себебі ел ішінде, дүкендерде, дәмхана, мейрамха­на­ларда, қызмет көрсету орындарында және басқаларында есеп айырысу тек теңгемен жүреді. Олардағы бағаның негізсіз көте­рілмеуін мемлекет бақылауда ұстауға уәде етеді.
Дегенмен, өкінішке қарай, Қазақстан экономикасының шектен тыс долларға (Ұлттық банк дерегінше, 40 пайызға) тәуел­ділігі осыған соқтырып отыр. Атап айт­қан­да, қазақстандықтардың көпшілігі маңдай тер, табан ақысымен тапқан азын-аулақ қар­жысын баспана сатып алуға жиған бо­латын. Пәтер құны ірі қалаларда бірден көтеріліп шыға келді. Себебі құрылыс ком­пания­лары шаршы метр құнын доллармен ғана көрсетеді. Көрші Ресей бұл мәселені бағаны тек рубльмен ғана көрсетуді талап ететін заң қабылдау арқылы шешуде.
Шынында да, Қазақстандағы салушы­лар­дың бағаны көтеруге көп негізі жоқ: қап­­таған жұмысшыларына олар жалақы­ны бұрынғы көлемде теңгемен төлеуде, керекті құрылыс материалдарының 75 пайызы өз елімізде шығарылады. Демек, Үкіметке құрылыс саласындағы қымбатшылықты құрықтайтын кез жеткендей.
– Валюта бағамының өзгеруі долларды сатып алатындарға ғана қатысты, – деді Н.Назарбаев. – Долларды сыртқа шығатын миллионерлер мен миллиардерлер, инвес­торлар сатып алады. Әрине, импорттық өнімдерді сатушылар бұдан зардап шегеді. Бірақ бүгінде автокөліктер барлығында бар, теледидарлар мен тоңазытқыштар да бә­рінде бар. Долларсыз да өмір сүреміз. Ең бастысы, қазір сауда орындарында спе­куляциялардың болмауын қадағалау керек. Ешкім осыны пайдаланып, халық үстінен пайда тауып қалуға тырыспасын. Қатаң қадағалаңдар! Заңға сәйкес, қатаң жа­залаңдар.
Мемлекет басшысы Үкіметке айырбас пунктерін, сауда орындарын қырағы на­зарда ұстауды жүктеді. Бұрын мән берме­гендердің өздері енді күн сайын валюта бағамын байқап отыруға тырысады, егер ол әлдебір жерде ары қарай өсіп бара жатса, ел арасындағы дүрбелең басылмай, қайта өршімек.
Президент Н.Назарбаев, әсіресе, қала­лардағы ірі сауда орындарының бағада «бұлаңға» салмауын бақылауды тапсыр­ды: «Басшыларын жауапкершілікке тартың­дар. Оның үстіне бұған дейін әкеліп қойыл­ған тауарлардың бағасы ешқандай көтерілмеу­ге тиіс» деген ол қайыра халыққа жүгінді:
– Бізде барлығы жеткілікті. Алаңдама­ңыздар! Теңге бағамының ары қарайғы төмендеуі болмайды! Біз ел игілігі үшін тұрақты жұмыс істей береміз, – деп сендірді Нұрсұлтан Назарбаев.
Осы орайда оған Шығыс Қазақстан облысының әкімі Бердібек Сапарбаев облыстарындағы «жағдайдың дұрысты­ғын» баяндады: «Ешқандай айқай-шу, ажио­таж, кезекке тұрып, қап-қабымен азық-түлік, жанармай алып жатқан жоқ. Барлығы бақылауда». Өңір әкімі бір оңды тәжіри­бе­сімен бөлісті: әкімдік көтерме базарлар басшыларымен жалға берілетін орындар құнын 20 пайызға төмендету жөнінде келісімге келіпті.
Теңгенің құнсыздануынан халық қатты зардап шекпеуі үшін Елбасы ел Үкіметіне «азық-түліктің негізгі түрлерінің, сондай-ақ әлеуметтік маңызды тауарлар, ЖЖМ және дәрі-дәрмек бағаларының тұрақтылы­ғын қамтамасыз етуді» тапсырды. Сонымен бірге билік тауарлар тапшылығына жол бермеуге міндеттенді. Мемлекет монопо­листер тарифтерінің негізсіз өсуін де болдырмайтынына сендіреді. Бұған қоса, халықтың аз қамтылған бөлігін әлеуметтік қорғауға бағытталған іс-шаралар кешені қабылданады.
– Мүмкіндіктерімізді есептей келе, мен Үкіметке биылғы жылдың 1 сәуірінен бас­тап, мемлекеттік мекемелер мен қазы­на­шылық кәсіпорындарда жұмыс істейтін азаматтық қызметшілердің лауазымдық айлығына 10 пайыз көлемінде ай сайынғы қосымша ақы қарастыруды тапсыра­мын! – деді Президент. – Азаматтық қызметші дегеніміз – білім, ғылым, денсаулық сақ­тау, мәдениет, спорт және әлеуметтік қорғау қызметкерлері және басқалары. Екіншіден, биылғы жыл басында жоғарылағанын есепке ала отырып, зейнетақының жалпы өсімін 14 пайызға, ал әлеуметтік төлемдер­дің өсуін 12 пайызға дейін жеткізуді жүк­тей­мін. Бұларды да 1 сәуірден бастап қо­сыңдар.
Үшіншіден, биыл атаулы әлеуметтік көмек те 12 пайызға дейін көтеріледі. Төр­тіншіден, студенттердің шәкіртақысы да 10 пайызға артады.
Осы мақсатта ел Үкіметі биылғы бюд­жетті қайта қарайды. Нәтижесінде, ай­мақтарды аралаудан оралған Парламент «Бюджет – 2014» жаңа жобасын қабылдауы керек. «Тиімсіз шығындарды одан жойың­дар. Барлық резервтерді іске қосыңдар» деді Елбасы.
Мұның сыртында Н.Назарбаев «Са­мұрық-Қазына» қорына және оған кіретін компанияларға 2014 жылдың 1 сәуірінен бастап, тікелей өндірісте жұмыс жасай­тындардың жалақысын 10 пайызға жо­ға­рылату міндетін қойды: «Өмірзақ Естай­ұлы, кеңседегілердің емес, тек өндірістегілер­дің, инженерлік-техникалық персоналдың жалақысын ғана!» деді ол қор басшысына.
Қазақстан Көшбасшысы еліміздегі барлық ірі және орта компаниялардың басшыларын да өз жұмысшыларының жалақысын көтеруге үндеді.
Мемлекет кәсіпкерліктің дамуын ын­таландыруға қызу кіріспек. Үкіметке кәсіпкерліктің дамуына серпін беретін жү­йелі шараларды түзу тапсырылды. Бірінші кезекте, шағын және орта бизнестің қолын несиеге жеткізу қарастырылады. «Біздің кәсіпкерлер ұзақмерзімді кредиттік рес­урстарға зәру. Олар біздің банктерде жоқ, өйткені дағдарыстан жаңа-жаңа шығуда. Бізге экономикаға шұғыл көмек көрсету және оны 6-7 пайызға өсіру үшін мемле­кеттің резервін пайдалануға тура келеді. Сондықтан мен экономиканы «ұзын» ақшамен қамтамасыз ету үшін ұзақмерзімді кредиттерге 1 триллион теңге бөлу туралы шешім қабылдаймын!» деген Нұрсұлтан Назарбаев осынша мол қаржының Ұлттық қордан 2014-2015 жылдары алынатынды­ғын нақтылады. Бұл қаржыларға ең алдымен, шағын және орта бизнестің өң­деуші өнеркәсіпке қатысты жобалары несиелендірілетін болады.
Қазақстан Көшбасшысы әлемдік эко­номика үрдістерін және ішкі жағдайды есепке ала отырып, Үкімет пен Ұлттық банкке 7 алдын алушы шараны жүзеге асыруды жүктеді. Атап айтқанда, бірін­ші­ден, халықтың табысының лайықты дең­гейде болуын қолдау, екіншіден, кә­сіп­керліктің дамуын ынталандыру, үшін­­­шіден, қаржы секторының тұрақты­лығын арттыру, төртіншіден, мемлекет­тің экономикаға қатысуын азайту, бесінші­ден, көлеңкелі экономиканы қысқарту, алтыншыдан, инвестициялық климатты жақсарту және жетіншіден, экономика салаларын белсен­ді әртараптандыру шаралары қолға алы­ну­ға тиіс.
Мемлекет басшысы жиында қойылған міндеттердің «әрбір пунктінің» іске асуын өзі қадағалайтынын нықтады. Президент Әкімшілігі берілген әрбір тапсырманың орын­далуы барысын бақылауда ұстамақ. «Сұ­рау қатаң болады! Нәтижесінде, кімнің кім екендігін, кімнің қолынан не келетінін кө­реміз. Ендеше, үш еселенген күш-жігер­мен жұмыс жасаңдар! Барлығы елдің қамы. Қазақстанның өсіп-өркендеу мәселесі. Ты­рысып, күндіз-түні жұмыс істемесек, оны біз орындай алмаймыз. Барлығымыз халық алдында жауап береміз» деген Елбасы билік­ті сол жауапкершілікті түсінуге шақырды.

Айхан ШӘРІП

http://www.aikyn.kz/