 Қазақстанның Экология министрі коммуналдық тарифтердің қатты көтерілуіне қарсы шықты. Қазақстанда «жасыл экономика» құруға арналған халықаралық жиын кезінде, кеше Қоршаған ортаны қорғау министрі Нұрлан Қаппаров журналистерге өз пікірін ашық айтты. Әйтпесе, соңғы кездері биліктегі шенеуніктер, әкімдер, тіпті монополияға қарсы орган басшыларының өздері су, жылу, жарық алпауыттарының сойылын соғып, олардың тарифтерін әлденеше есе көтеру қажеттілігін дәлелдей бастаған. Ақордадағы күні кешегі Кәсіпкерлер кеңесінің отырысында Елбасы осы істе халықтың ауқатына қарайлау қажеттігін ескерткен. Министрдің ұстанымы осымен үндес екен.
Халықаралық конференцияға қатысқан АҚШ елшісі Кеннет Фэйрфакс коммуналдық қызметтерді бюджеттен субсидиялаудың дұрыс еместігін, бағаны босату керектігін нықтаумен болды. «Мемлекеттің қандайда бір жолмен бағаға ықпал етуге талаптануы экономиканың дамуына кері әсер ететін болады» дейді ол. Бірақ Қазақстан халқының әл-ауқатын америкалықтармен салыстыруға болмайды. Кәсіпкерлер кеңесінің жиынында Қазақстан Көшбасшысы еліміздегі отбасылардың жартысынан астамы – 55,6 пайызы 36 мың теңгеден аз орташа айлық табысқа, ал қалғанының 8 пайызы тіпті 15 мың теңгеден кем табысқа өмір сүруге мәжбүр екендігін мәлім еткен еді. Ал коммуналдық тарифтердің күрт қымбаттауы миллиондаған қазақстандықтарды қиналтып, наразылығын өршітуі ғажап емес. Рас, Қоршаған ортаны қорғау министрі де қазіргі тарифтердің төмендігін мойындайды. «Біз өте көп субсидиялаймыз. Энергетиканы да, тұрғын үй-коммуналдық секторды да демейміз. Осы субсидиялар арқасында біз төмен тарифке қол жеткізіп отырмыз. Бірақ бұл тарифтер осы жүйелерді жаңғыртуға, жаңаларын салуға мүмкіндік бермейді. Сондықтан бәрі экологиялық тұрғыдан лас, ескі технологияларда жұмыс жасауда. Ал халық солар шығаратын лас заттарды «ішеді», «жейді» және жаман экологияға шағымданады. Сондықтан кеше Президент тарифтерді ақырындап болса да көтеруге тура келетіндігін айтты» дейді Н.Қаппаров. Министр тарифтердің бірден қымбаттамауға тиістігін шегелейді. – Олар ақырын-ақырын ғана өсуі керек,–деді ол. – Осы уақыт бойы олар онсыз да өсіп келеді. Экономика жақсарған сайын, тарифтер де жоғары болады. Яғни халық ауқаттанып, көбірек төлеуге қабілетті болғанда ғана тариф қымбаттауы қажет. Халықтың жоғарылаған коммуналдық төлемдерді төлеуге мүмкіндігі болуға тиіс. Сонымен бірге кәсіпорындар да бәсекеге қабілеттілігін жоғалтпай, ондай тарифті төлей алатын болғаны жөн. Ендеше, ертең бірден алып, бәріне тарифтерді көтеріп жіберуге, оларды әлемдік деңгеймен теңестіруге болмайды! Онда халық та төлей алмайды, отандық индустрия да сол мезетінде күйрейді. Экономика бәсекеге қабілетсіз болып, кері кетеді. Н.Қаппаровтың айтуынша «саяси өнер» де осында: «тарифтер де ақырындап өсіп, жаңғыру басталуы қажет, экология да тазаруы керек, халықтың табысы да мұны еш қиналмай еңсеруге жеткілікті болуға тиісті». «Қазақстан ойластыруға тиісті кешенді үдеріс – осы» дейді министр. Кәсіпкерлер кеңесінде Мемлекет басшысы «жасыл экономикаға» көшу мәселесін көтерді. Экология министрінің бағалауынша, қазір Қазақстан – «қоңыр экономикада» екен. Қазақстан «жасыл экономикаға» көшуге қаржы, ең бастысы, бағдарлама жөнінен дайын. «Жасыл экономика» стратегиясы қабылданған соң, біз осы көшуді бастаймыз. Бұл бір жылда жасалатын шаруа емес, ұзақ, 20-30 жылға жоспарланған бағдарлама болады. Осы уақытта ақырындап, «жасыл экономикаға» көшеміз. Нұрлан Қаппаров бұл үдерістің қанша қаржы шығындауды талап ететіндігі туралы әзірге айту қиын екендігін жеткізді. «Мен басқа елдердің мұны қалай жасағандығын айта аламын,–деді ол,–Мәселен, Қытай жалпы ішкі өнімінің 1,5 пайызын «жасыл экономикаға» инвестициялау туралы міндеттеме қабылдады. Корея «Жасыл даму» бағдарламасын қабылдағанда, ЖІӨ-сінің 2 пайызын бағыттауға шешті. Қазақстан қаншалықты батыл қимылдайтындығын біздің стратегия көрсетеді». Журналистер ел Үкіметінің үлгіге Азия алпауыттарының қайсысының тәжірибесін алатындығын сұраған. – Біз ойласатын, салыстыратын боламыз. Үлгі-модель әртүрлі. Менің ойымша, бізге 1 пайыздан кем емес көлемде шығындау керек,–деді экология министрі. Ал жиын барысында Н.Қаппаров Қоршаған ортаны қорғау министрлігінің Қазақстанның «жасыл экономикаға» көшу стратегиясын қабылдайтындығын хабарлады. Бір айта кетер жайт, қазіргі кезде Қазақстан Ақтауда атом электр стансасын салу мәселесін пысықтауда. Алайда кеше экология министрі АЭС қуатының құны айналып келгенде, қымбат болып шығуы мүмкіндігін жоққа шығармады. – Атомдық технология да таза технология болып табылады, – деді Нұрлан Қаппаров. – Яғни ол атмосфераға лас заттар шығармайды. Бірақ радиоактивті қалдықтар мәселесі деген бар. Радиоактивті қалдықтарды утилизациялау осы индустрияға «дақ» түсіреді. Мен атомдық жобаларды қарау кезінде осыған айрықша көңіл бөлінуге тиіс деп ойлаймын. Сосын атом стансаларының экономикалық модельдері, бизнес жоспарлары түзілгенде, олардың радиоактивті қалдықтарын жою да есепке алынуға тиіс. Кеңес кезінде, бұрын бұл есепке алынбайтын. Енді атом энергетикасы қуатының өзінік құнына, тарифке радиоактивті қалдықтарды жою кіруі қажет. Елдос Сенбай |
