Десек те, күн сайын әр бетін жыртып отыруға тиіс қабырғадағы күнтізбекке көрінер-көрінбес әріппен жазылғаны болмаса, қазақтың бірде-бір атаулы күні халықтық мейрам ретінде мойындалып, заң жүзінде аталып өткенін көрдіңіз бе?
Қазақ елінің болашағы – жастардың бойына ұлттық рух пен ұлттық намыс егу үшін бізге халықтың тарихына сай мереке күндері болғаны қажет. Мәселен, Жоңғар шапқыншылығынан қазақ даласы азат болған күн, Кенесары ханның ақ туы көтерілген күн, 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс, Алашорданың құрылған күні, Желтоқсан оқиғасы – қайсысы болса да мемлекеттік мейрам болуға, елімізде қастерленетін мерекелер арасынан ойып тұрып орын алуға әбден тұрады емес пе?!
Осы орайда Ресейді үлгі етіп сөйлеуге тура келіп тұр. Осы көрші ел жыл сайын 4 қарашада Халық бірлігі күнін тойлайды. Ресейде жалпыхалықтық, мемлекеттік мереке ретінде тойланатын бұл күн – 1612 жылы Минин мен Пожарскийдің Мәскеуді поляктардан азат еткен күні. Осы күні жыл сайын орыс ұлтшылдары Орыс шеруін өткізеді. Сөйтіп, өз ұлтының рухын көтереді, патриоттық сезімін қалыптастырып, мемлекетшілдігін оятады. Ал Ресей президентінің жарлығымен бекітілген мұндай мереке күндері аз емес. Саусағыңызды бүге беріңіз. 18 сәуір – Ресейдің әскери даңқ күні – Мұз қырғыны күні (1242 ж.), 10 маусым – Полтава шайқасы (1709 ж.) күні, 9 тамыз – Ресейдің әскери даңқ күні – орыс флотының швед флотын тұңғыш жеңген күні (1714 ж.) 23 тамыз – Курск шайқасы күні, 8 қыркүйек – Бородино шайқасы күні, 11 қыркүйек – орыс эскадрасының түріктерді жеңген күні, 21 қыркүйек – Күлік шайқасы күні, 24 желтоқсан – Измаил қамалын алған күн. Осылай кете береді. Күлік шайқасының 625 жылдығын 2005 жылы бүкіл Ресей болып тойлады. Біз үшін Аңырақай шайқасының 275 жылдығы дәл солай құрметтелуі тиіс емес пе еді? Мұндағы басты мақсат, әрине, ұлттық мүдде. Мемлекет құраушы ұлттың мейрамдары, атаулы, тарихи күндері сол мемлекеттің ресми мейрамына айналып отыр. Орыс мемлекеті бұл атаулы күндерді заң жүзінде бекіткен. Орыстың ұлттық-тарихи мейрамы. Оған сандаған ұлт пен ұлыс мекендейтін Ресейде бірде-бір адам қарсы келмейді.
Сол сияқты Францияда Бастилияны алған күн аптаның қай күні болсын, ұлттық мейрам ретінде кең көлемде тойланады.
Ал біз болсақ Конституция, Тәуелсіздік, Республика күнін қоспағанда, көбінесе Кеңес Одағынан мұраға қалған «қызыл күндерді» малданып әлі отырмыз. Жаңа жыл, Халықаралық әйелдер күні және Жеңіс күні кеңестік заманнан бермен келе жатыр. Елбасымыз жаңа жылды наурыздан бастау керек деген пікірін әр жерде ашық айтып жүр. 8 наурыз – Ленин атамыз бекіте салған Клара Цеткиннің туған күні екенін білдік. 9 мамырды тойлаудан алыс-жақыны бар бірталай ел бас тартты. Ал татулық пен бірлік мерекесі күні – 1 мамырдың қазақтың ұлттық тарихына қатысы бар деп тағы айта алмаймыз. Бұл біртұтас кеңес халқын қолдан жасау үшін большевиктердің ойлап тапқан күні. Өзімізбен тілдес, діндес Әзірбайжан, Өзбекстан, Түркменстанда бұл – жұмыс күні. 1 мамыр мерекесі бүгінде – Қазақстан халықтарының бірлігі күні деп аталып жүр. Кейбір сарапшылар бұл мерекенің атауының өзі дұрыс емес деген пікірде. Яғни Қазақстанда көптеген ұлт пен этностар болғанымен, тек бір ғана халық бар, ол – қазақ халқы! Қазақстанда тілі мен дініне, ұлтына қарамай халықтың басын біріктіретін ұлттық мереке ретінде, жылда Жаңа жылдың көлеңкесінде қалып қоятын Тәуелсіздік күнінен де бұрын әз-Наурызды ғана ауызға ала аламыз.
Мереке болған сол ол күн нақты мазмұнға ие болып, қоғамдық санада өзiнiң тиiстi орнын алуы тиіс. Қарапайым халық мерекелердi тек қосымша демалыс күнiмен ғана байланыстырады. Әйтеуір атүсті даңғазалықпен ұйымдастырылатын мерекеден гөрі, ешқандай саясат араласпаған, бүкiл халық жаппай қатысатын, ұрпақтан-ұрпаққа ауысып отыратын тұрақты дәстүрі бар мерекелерге не жетсін, әрине. Қоғамды біріктіретін күшке ие болу үшін атаулы, тарихи күндер ақпараттық-идеологиялық жағынан мықтап насихатталуы керек.
Елімізде кәсiби мерекелер мен атаулы күндерден тек Отан қорғаушылар күнi – 7 мамыр, Саяси қуғын-сүргiн құрбандарын еске алу күнi – 31 мамыр, Баспасөз күнi – 28 маусым, Бiлiм күнi – 1 қыркүйек, Қазақстан Республикасы халықтарының тiлдерi күнi – 22 қыркүйек, Ұлттық валюта – теңге күнi – 15 қараша ғана ресми түрде аталынып жүр.
Қазақстан Республикасындағы Ұлттық мереке – 16-17 желтоқсанда атап өтiлетiн 16 желтоқсан – Тәуелсiздiк күнi. Ресми бекітілген жалғыз ұлттық мереке – осы.
Ал еліміздегі мемлекеттiк мерекелер – мына күндерi атап өтiлетiн мерекелер:
1-2 қаңтар – Жаңа жыл;
8 наурыз – Халықаралық әйелдер күнi;
21-23 наурыз – Наурыз мейрамы;
1 мамыр – Қазақстан халқының бiрлiгi мерекесi;
9 мамыр – Жеңiс күнi;
6 шiлде – Астана күнi;
30 тамыз – Қазақстан Республикасының Конституциясы күнi;
1 желтоқсан – Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентi күнi.
Мемлекеттік мереке ретінде ресми түрде бекітілмесе де діни мейрамдар – Құрбан айт пен «Рождество» күндері демалыс күндері болып жарияланды.
Еліміздегі ұлттық және мемлекеттiк мерекелер атап өтiлетiн күндер Қазақстан Республикасының еңбек заңдарына сәйкес мереке күндерi деп танылады. Соған сәйкес бұл мереке күндерi жұмыс iстемейтiн күндер болып есептеледі. Демалыс және мереке күндерi сәйкес келген жағдайда мерекеден кейiнгi жұмыс күнi демалыс күнi болатыны бәрімізге белгілі.
1 желтоқсан – Тұңғыш Президент күні ретінде елімізде былтырдан бастап тойлана бастады.
Тұңғыш Президент – мемлекеттік қайраткерден ұлт Көшбасшысына айналған Нұрсұлтан Назарбаев. Сол себепті де Тұңғыш Президент күні – барша қазақстандықтар үшін аса қажетті мереке. Бұл мейрам біздің тәуелсіз мемлекетіміздің алғашқы елең-алаң кездеріндегі қиындықтарына дұрыс баға беруге бағытталған патриоттық тәрбиеміздің маңызды факторларының бірі.
Биыл «Валентин күні» елімізде кейбір жастар арасында аталып өткенімен, бұрынғыдай қарқын алмағаны қуантады. Бұл күнді жастар санасынан мүлдем ұмыттыру үшін дәл осы күнді басқаша атаған дұрыс сияқты. Мәселен, Өзбекстан билiгi «Әулие Валентиннiң күнiн» («Ғашықтар күнiн») атап өтуге ресми түрде қатаң тыйым салды. Бұл күндi бұдан былай өзбектер «Бабырдың күнi» деп атайтын болды. Осы күнi өзбек жастары Бабырдың поэзиясына, әсiресе, Шығыс ақындарының ғашықтық жырларына үңiлiп, өздерiнiң сүйiспеншiлiк туралы ой-пiкiрлерiн тереңдете түседі.
Бір қуанатын жай – Абайдың, Мұқағалидың туған күндерін жалпы халықтың қатысуымен жыл сайын тұрақты түрде атап өтудің дәстүрімізге енгені.
Халықаралық шаңғы спорты федерациясының бастамашы болуымен биыл Ресейде Қар күні деген жаңа мейрам енгізілді. Әлемнің 37 елі бұл идеяны қолдап-қуаттаған. Бұл жаңа мерекенің мақсаты – қысқы спорт түрлеріне қызықтыру арқылы жастарды белсенді өмір сүруге шақыру. Жақсы ма, жақсы!
Өзіміз айта беретін АҚШ-та 1910 жылдан бері тұрақты түрде тойланып келе жатқан отбасылық мереке – Әкелер күні бар. Бұл күні америкалықтар тірі әкелерге қызыл раушан гүлін сыйласа, өмірден өтіп кеткен әкелердің басына ақ раушан гүл қояды. Мереке күні жалғызбасты әкелерге материалдық көмек көрсетіледі. Бұл тамаша мереке әкелердің жауапкершілігін арттырумен қатар, әке мен баланың қарым-қатынасын, ұрпақ сабақтастығын нығайта түсуімен де ерекшеленеді. Осы Әкелер күнін бүгінде қасымыздағы Қытайдан бастап бірқатар елдер тойлауға кіріскен. Соның бірі – Ресей құрамындағы Тыва елі. Жоғарғы Хурал депутаттары 15 қарашаны Тыва Республикасының арнайы мерекесі етіп белгіледі. Қазақ арасында айтылатын «Әкенің жақындығы жездедей-ақ» деген бір көргенсіз сөз бар. Баласы үшін әлемдегі ең күшті, ең жеңімпаз болып көрінетін Әкенің рөлін арттыру үшін Қазақстанға да Әкелер күнін тағайындау артық емес!
Мамандыққа байланысты, яғни кәсіби мерекелер бұрынғы Кеңес Одағынан қалған елдерден басқа елдерде жоққа тән екен. Ал бізде әртүрлі кәсіпорындарда, еңбек ұжымдарында тойланатын, азаматтардың жекелеген санаттары атап өтетiн 40 кәсіби мереке бар екен. Аз ба, көп пе? Мәселе онда емес. Кәсіби мерекенің болғаны, әрине, дұрыс шығар, бірақ бізге керегі кәсіби мерекеге қарағанда ұлттық сананы көтеретін мереке. Ондай мерекелер қанша көп болса да артықтық етпейді.
Қорыта айтқанда, ұлттық мемлекеттік идеяны ұлықтаудың орнына қайдағы бір жасанды интернационалдық, болмаса СПИД немесе жануарлар күні секілді кәсіби кәкір-шүкір мерекелерді, сырттан келген қасиетті Валентин, жын-перілер күнін тойлауда алдына жан салмайтын қазақстандықтардың басын біріктіретін, республика бойынша атап өтетін датаға айналған ұлттық-тарихи мерекені көбейткеннен ұтпасақ, ұтылмайтынымыз анық. Қазақ халқының тәуелсіз мемлекет ретіндегі басты белгілерінің бірі де сонда емес пе?!
Төреғали ТӘШЕНОВ
http://www.aikyn.kz