Абай ОМАРОВ (коллаж)
Табиғи тағамның дастарқанның сәні әрі дәрумендерге бай екені белгілі. Бірақ қазіргі күні әрбір отбасы пайдаланатын көкөністердің ағзаға пайдалы екеніне көпшіліктің күмәні бар. Неге дейсіз ғой? Өйткені базар мен дүкен сөрелерінде тұрған көкөніс пен жеміс-жидектің сапасы сын көтермейді. Бұл мақаланы жазуға түрткі болған мына жайт. Базардан 1 келі пияз алып келдім. Бірақ пияз жас болса да, көгеріп кеткен екен. Сонда жаңадан піскен пияз неліктен көгереді? Жалпы, осы біздің қазақ құнарлы тамақты жей алып жүр ме? Ресми деректер қазір әрбір қазақстандықтың жартысынан астамы табиғи тағам тұтынбайтынын айғақтайды.
Көршіміздің көкөнісі кеңірдекте тұр…
Балалардың фастфуд тағамдарын көп жейтінін, семіздіктің жайылып бара жатқанын жиі айтамыз. Алайда табиғи өнімдердің де қоспасының көп екені жайлы ойланып көрмеппіз. Өйткені Қазақстан азық-түлік өнімдерінің әлі күнге 60 пайыздан астамын алыс-жақын шетелден тасымалдайды. Соның ішінде жеміс-жидек пен көкөністің көп жағдайда Қытай мен Өзбекстаннан келіп жатқанын ішіміз сезеді. Бірақ үндемейміз. Себеп – бағасы арзан. Статистикаға сенсек, тек осы жылдың алғашқы бес айында Қазақстан Қытайдың Шыңжаң аумағынан жеміс-жидек алу үшін ғана 7,5 миллион доллар жұмсапты. Қыруар қаражат өзімізде болса, осынша қаржы шетке шықпас та еді деп қынжыласың.
Қаржыны айтпағанда, шетелден келген көкөніс өнімдерінің жайы бүгін алаңдатарлық. Әсіресе Қытайдан әкелінетіні. Бұл дегеніңіз қазақ Қытайдың өніміне алақан жайып тұрғанын көрсетеді.
Қазаққа қолайлы болғанымен, Еуропа елдері Қытайдың көкөнісінен жиреніп болған. Қытай да Еуропаға экспортқа шығаратын өнімдерін аса сақтықпен жібереді. Өйткені бақылау күшті. Арнайы, визасы мен сертификатсыз өнім өткізілмейді. Ал Қазақстанға керісінше емін-еркін өтуге толық жағдай жасалған.
Еліміздің қай аймағында болмасын, базардағы өнімнің 80 пайызы Қытай өнімдері екенін екінің бірі біледі. Бірақ оған тосқауыл қою қолдан келмей тұр. Өйткені аспан асты елінің өніміне сұраныс көп.
Айкүміс ЖОЛТАБАРОВА, саудагер:
– Қытайға күнара барып жеміс-жидек әкелемін десем, артық айтпаспын. Өйткені сұраныс өте жоғары. Ұзақ уақыт сақталатындықтан, көп сатып алсаң да бүлініп кетпейді. Бұрын жергілікті жерден картоп алатынмын. Бірақ сапасы көңілімнен шықпады. Тіпті бір қаптың 7-8 келісі шірік болып шығады. Сапалы болмаған соң, тұтынушыңнан да айырыласың ғой…
Шынымен де, Қытайдан келетін өнімнің шірімейтіні рас. Бірақ осы шірімеудің астарында не бар?! Бұрын дүкеннен сатып алған алманы кесіп қалсаңыз, аздаған уақыттан соң іші қарайып шіріп қалатын. Бірақ қолға түскен қазіргі алма шірімейді. Тіпті ішінде құрт та болмайды. Сыртына ораған ақ торкөзді «дәке» кеміргіштердің өзін сеспей қатырады. Қытайдың алмасы ғана емес, қазір келген барлық өнімінен қауіп күтуге болады. Мамандар Қытайда жер көлемі аз болғандықтан, кез келген көкөністің химиялық тыңайтқыштардан өндірілетінін растап берді. Яғни көкөніс өнімінің құрамында парафин, пестицидтер сияқты қосындылар болады. Бұл қоспалар адамның ағзасын уландырып тастауы да ғажап емес.
Мейрамбек НҰРХАН, Көкшетау қалалық санитарлық-эпидемиологиялық стансысының басшысы:
– Жоспарлы тексеріс барысында сауда нүктелеріндегі өнімнің жартысынан астамы Қытайдан келгені анықталды. Тіпті Көкшетаудың орталық базарында көкөніс сатушылардың 80 пайызында сертификат жоқ. Өнімнің қайдан келгенін өздері де білмейді. Ал көкөніс өнімдеріне, шынымен де, түрлі химиялық тыңайтқыштар қосылған. Оның мөлшерден тыс болуы адам ағзасында түрлі ауытқушылықтар тудыруы мүмкін.
.jpg)
Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото)
Ұлтымыз ұрпақсыз қалып жүрмесін…
Шынында да, өнім сапасы күмән тудырғанымен, сатылғанына күдікпен қарайтын кез жеткен сияқты. Алайда қазақ қарынына не барғанына қам жемей тұр. Дәмсіз, бірақ бағасы арзан Қытай көкөнісінің дәурені жүріп тұр қазір. Ал өз өнімдеріміз бәсекеге түсе алар емес. Тауардың сапасы емес – бағасы, дәмі емес, түсі маңызды болып тұр қазаққа. Біз бұл туралы Зеренді ауданының Троицк ауылында тұратын жеке кәсіпкермен болған әңгімеден анық аңғардық. Кәсіпкер өнімнің жақсы шыққанымен, өтімділігінен қиналатындығын ашық айтты. Сөзінің арасында қытайлардың көкөністерді қасақана жолдайтындығы туралы да айтып қалды.
Қызыр МҰСА, Троицк селосының тұрғыны, жеке кәсіпкер, көкөніс өнімдерін өсіруші:
– Мен өзім Қытайдан келген оралманмын. Осында келіп алғашқыда алақандай жер алғам. Кейін өнімім өсіп, қазір 1 мың гектарға әртүрлі көкөніс өнімдерін өсіремін. Алған көкөністерім Көкшетау, Петропавл, тіпті Ресейдің Омбы өңіріне дейін тасымалданады. Алайда осы Қытайдың арзан өнімдері біздің алдымызды орап кетіп тұр. Сондықтан мемлекеттен қолдау білдірілмесе, отандық көкөніс пен жеміс-жидек өндірушілерге қиын соғып тұрған жайы бар. Артық кетуден аулақпын. Бірақ бұл салада Қытайдың жымысқы саясаты да бар сияқты…
Яғни, кәсіпкердің айтуынша, қытайлықтар көкөніске адамды ұрпақсыз қалдыратын дәрі қосады-мыс. Бұл жай ресми дәлелденбегенімен, сақтануға тұрарлық. Өйткені Қытайдан келген оралман ағайындардың басым көпшілігі де мұны құптайды. «Азаттық» радиосында жарияланған «Қазақстанда Қытайдан әкелінген көкөніс пен жеміс-жидекке сұраныс жоғары» атты мақаласының соңында пікір білдіріліпті. Пікірдің авторы – Қытайда тұратын қандасымыздың бірі. Есімі Азамат екен. Оқып шығып жағамызды ұстадық. Көршіміз өңіміз түгіл, түсімізге кірмеген жайды осы көкөністермен жіберетін көрінеді.
Қаз-қалпында берсек, онда былай жазылыпты:
«Қытайдың көкөнісі мен жеміс-жидегін әсте алмаңыздар, мен өзім Қытайда тұрамын. Бір балам бар. Екінші баланы ала алмай жүрмін. Тек мен ғана емес, талай достарым ұрпақсыз қалды. Қазақ жігіттері ұрпақсыз қалғанын елге айтуға беті шыдамайды. Ыңғайсызданады, іс жүзінде ұрпақсыз қалғандар жылдан-жылға көбейіп келеді. Сол себепті менің жеке көзқарасым Қытай өкіметі көкөніс, жеміс-жидек, ұн, өсімдік майы немесе мал еті сынды осы бірнеше жемек-ішпектің ішінде кемінде біреуіне адамды ұрпақсыз қалдыратын бір нәрсе қосқан болуы мүмкін. Сау болыңыздар, қазақтарым! Қымбат болса да, өз жерлеріңіздегі табиғи көкөніс пен жеміс-жидекті сатып алыңыздар!».
Жүректі мұздатып жіберген бұл пікір, шынымен де, осылай болса, қайтпекпіз. Онсыз да санымыздың аздығына санамыз ауыратыны жасырын емес қой. Қазекеңді көкөніспен алдап, көксегені қазақтың кең-байтақ жері болмаса нетсін?! Өйткені Қытайдың географиялық жер аумағы 9,2 шаршы миллионды құрайды. Ал онда қазірдің өзінде 2 миллиардқа жуық адам тұратынын ескерсек, көкөніс пен жеміс-жидектің де себебі алдан айшықталып шығады. Ұлтарақтай жерден алған өнімнің көптігі, айлап емес, апта ішінде өсіп, пісіп шығатыны ойландырса керек-ті. Бірақ… бірақ… әзірге ойланбай келеміз. Ал өзіміздің өнім сауда сөресінен ығысқалы қашан…
Мамандардың айтқанына сенсек, Қытай осылайша гендік модификация жасауы да ғажап емес. Яғни бұл көкөністерді жей отырып, адам түрлі жан-жануарлардың гендерін де сіңіріп жатыр. Мәселен, көлемі үлкен болатын Қытай шиелеріне – доңыздың, жүгеріге жыланның уының гені енгізілетін көрінеді. Біз таңсық болып алатын бұл көкөністерден өзгелер тіпті безініп болған. Төрткүл дүниені түгел билеп-төстеген Қытай өніміне Англия мен АҚШ та заңды түрде шектеу қойыпты. Азияның дамыған елдері Малайзия мен Жапония да көршілерінің көкөніс тасуына тыйым салыпты. Сонда өзгеге телміргенде өз өніміміз неге қолданылмайды?
Ал біздің кедендегі «көк жағалыларымыз» қайда қарап отыр? Әлде бұл жерде де жең ұшынан жалғасқан жемқорлықтың ұшығы бар ма? Қалай десек те, тексеріссіз тауар өткізілмеуге тиісті ғой.
Жанар ӘБІЛҚАСЫМОВА, заңгер:
– Әрине, әрбір өнімнің сапасы жіті назарға алынуы тиіс. Шекарадан өтетін өнімнің сертификаты, қайдан шыққаны – барлығы түгел болуы тиіс. Бірақ бұл заңмен қарастырылғанымен, іс жүзінде орындалмай келеді. Сондықтан шекарадағы кез келген кеден бекетінде арнайы зертхана болуы тиіс. Бұл өнім сапасын толықтай тексеруге мол мүмкіндік туғызар еді.
Бағасы арзан, бірақ сапасы күмән тудыратын өнім елімізде еркін ойқастап жүр. Бәлкім, бұл мәселе Парламенттегі халық қалаулыларының назарына ұсынылуы қажет шығар. Қайтсек те, ұлтымыздың ұрпақсыз қалмасы үшін ұмтылуымыз қажет деген ойдамыз.
Түйін
Көкөніс пен жеміс-жидек бұл тек басы болуы да мүмкін. Сондықтан «Сақтықта қорлық жоқ» екенін естен шығармасақ екен.
Автор: Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ, Көкшетау
http://alashainasy.kz/main/44511/
