Ғылым мен ілімге бет бұрып, Қазақстанның дамуына сүбелі үлес қосып жүрген ғалымдардың саны да күн санап артып келеді. Мәселен, соңғы жиырма жылда 20 мыңнан астам қызметкер ғылымның даңғыл жолына түсіп, елдің әл-ауқатын арттыруға еңбек етуде. Ғылыми кадрлардың арасында мұндай серпіліс бұрын-соңды болған емес. Бұл жөнінде «Қазақстан – 2050» стратегиясы: білім-ғылым-инновациялыар» атты республикалық форумда Білім және ғылым министрі Бақытжан Жұмағұлов мәлімдеді.
Аталмыш жиынға Білім және ғылым министрі Бақытжан Жұмағұлов, Алматы қаласының әкімі Ахметжан Есімов, «Астана Экспо – 2017» Ұлттық компаниясының басқарма төрағасы Талғат Ермегияв және Қазақстанның ғылыми әлеуетінің дамуына үлес қосқан ғалымдар қатысты. Форум аясында пленарлық отырыс, ESI-2013 ғылым мен техника жетістіктерінің республикалық көрмесі, дөңгелек үстел, сондай-ақ бос орындар жәрмеңкесі ұйымдастырылды. Ғылым мен техника жетістіктерінің көрмесіне «ЭКСПО-2017»-ге бағытталған 12 инновациялық жоба, еліміздің іргелі және қолданбалы зерттеулері бойынша 36 жоба көрсетілді.
Ал пленарлық отырыста Қазақстан ғылымының өзекті проблемалары сөз болды. Қазіргі таңда елімізде 20 мыңнан астам адам қызмет ететін 345 ғылыми ұйым жұмыс істейді. Соңғы он жылда ұйымдардың саны 26 пайызға артса, қызметкерлер саны 38 пайызға өсіпті. Білім және ғылым министрі Бақытжан Жұмағұлов жастардың ғылымға бетбұрыс жасап, зерттеу жұмыстарына ден қойғанын ерекше атап өтті. «Бүгінде 1500 студент ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысады 2012 жылы 35 жасқа дейінгі ғалымдардың үлесі 38 пайызға артса, 45 жасқа дейінгі ғылыми қызметкерлер жалпы қызметкерлердің 56 пайызын құрап отыр. Бұл ғылым саласының жасарып бара жатқанын білдіреді» деді Бақытжан Тұрсынұлы. Ғылымның дамуына бөлінетін қаржы да артып келедi. Мәселен, соңғы екі жылда салаға бөлінген қаржы 2,3 есе артыпты. «2013 жылы ғылымға бөлінетін қаржы одан әрі арта түседі» деп сендірді министр.
«Ғылым туралы» жаңа заңды іске асырудың екінші жылы аяқталды. Осы екі жылда ғылым саласында бірқатар жүйелі өзгерістер орын алған. Мәселен, жоғары оқу орындарында ғылымды жылдам дамыту бағыты қолға алынып, жүзеге асырылып келеді. 2010 жылы жоғары оқу орындарының ғылыми жобаларды жүзеге асыру үлесі 33 пайызды құраса, өткен жылы бұл көрсеткіш 67 пайызға теңестірілген. Сондай-ақ жаңа заңның негізінде ғылыми жобаларды іріктеудің жаңа жүйесі іске қосылды. Осы уақытқа дейін жобалардың 4 конкурсы өткізілсе, алғаш рет ғылыми жобаларға халықаралық сараптама жасалған. Бұл іске әлемнің 60 елінен 600 шетелдік сарапшы қатысты. Нәтижесінде, ұлттық ғылыми кеңестер 2 мыңнан астам ғылыми жобаларды іріктеді. Әлем демекші, Қазақстан ғылымының даму шекарасы да кеңейіп келеді. Бақытжан Жұмағұлов ғалымдардың ғылыми еңбектерінің халықаралық рейтингті басылымдарда жарық көруін де тілге тиек етті. «Өткен жылдың ішінде халықаралық басылымдарға жарияланған мақалалар саны 478-ден 11143-ке артқан Бұл біздің ғалымдарымыздың әлемдік ғылымға қосқан үлесі деп білемін» деді министр. Сондай-ақ Бақытжан Жұмағұлов барша ғылыми қызметкерлерді ғылыми дамудың жаңа міндеттемелерімен таныстырды. Ең алдымен еліміздің білікті ғалымдарын біріктіретін ғылыми орталықтардың деңгейі мен абыройын арттыру көзделіп отыр. «Енді ғылыми орталықтар «Қазақстан – 2050» стратегиясын дамытуға сүбелі үлес қосады» деген министр қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы ғылымды, оның ішінде саяси һәм экономикалық саладағы ғылымды дамыту керектігін баса айтты. Сонымен қатар жоғары оқу орындары секторын дамыту да – негізгі міндеттердің бірі. «10 инновациялық бағыттағы жоғары оқу орындары анықталып, мақсатты түрде қаржыландырылуда» деді министр. Жаңа заңға сәйкес, ғылыми университеттерді құрылымдау жұмысы басталып та кетті. Сонымен қатар Бақытжан Жұмағұлов Жасыл экономикаға өту Қазақстанның ғылым саласының дамуының жаңа бір сатысы екенін де атап өтті. «Астанада өтетін «ЭКСПО – 2017» көрмесі еліміздің жаңа, технологиялық «жасыл» бағытына көшуiне септігін тигізеді» деді Бақытжан Жұмағұлов.
Ал жиында сөз алған Алматы қаласының әкімі Ахметжан Есімов оңтүстік астанада 9 мыңға жуық ғылыми қызметкер еңбек ететінін айтты. «Қазақстанда 149 жоғары оқу орны бар болса, соның 46-сы Алматыда орналасқан. Алматыдағы жоғары оқу орындарында 160 мыңнан астам студент оқиды. Ондағы профессор-оқытушылар құрамы 17 мыңға жуық» деді қала әкімі. Ахметжан Есімов шаһардағы ғылымды дамыту бағыттарын да атап өтті. «Оның біріншісі – «Алатау инновациялық технологиялар паркі» арнайы экономикалық аймағы. Екіншісі – тау-шаңғысы курорты мен Алатау ауданындағы өндірістік аймақты құру жұмысы. Үшіншісі – экологиялық мәселелер. Қалалық әкімдік бұл бағыттар бойынша ғалымдардың ұсыныс-тілектерін қабылдап, бірлесіп жұмыс істеуге дайын» деді шаһар басшысы. Сонымен қатар Есімов мырза оңтүстік астананың мүшкіл халге түскен экологиялық жағдайын да тілге тиек етті. Экологиялық мәселені реттеуде қала басшысы ғалымдардың ақыл-кеңесіне жүгінетінін айтып, шаһардың жасыл қорын дамыту керектігін де баса айтты. Пленарлық жиыннан соң Қазақстан ғылымының дамуына үлес қосқан ғалымдар төсбелгімен, Білім және ғылым министрлігінің Құрмет грамотасымен, министрдің алғысхатымен марапатталды.
Әйгерім БАҚЫТҚЫЗЫ
