АЛТЫНОРДА
Новости

Зейнетке шы?уды? да жыры к?п

Со??ы деректерге с?йенсек, еліміздегі ж?мыссыздар саны 467,8 мы? адамды ??рап, ж?мыссызды? де?гейі экономикалы? белсенді халы? саныны? 5,2 пайызын ??ра?ан. ?йтсе де мамандар, шын м?нінде, б?л статистиканы? м?лшерден ?лде?айда к?п екенін айтады. ?йткені хал?ымызды? 47 пайызыны? ауылда т?ратынын, ал ауылды? жерде ж?мыс к?здеріні? жо?ты?ын есепке алса?, мамандарды? б?л пікірі ?исынды к?рінетіні рас. Ауылды? жерде ж?мыссызды? м?селесіні? к?рделі екенін ескерсек, мамандарды? «ж?мыссызды? де?гейі ресми т?рде 5-6 пайыз деп к?рсетілгенімен, шын м?нінде, оны? де?гейі 18-20 пайыздан кем емес» деп дабыл ?а?уыны? сырын т?сінуге болады.

Оны? ?стіне, жа?ында Е?бек ж?не халы?ты ?леу­­меттік ?ор?ау министрі Серік ?бденов мырза­ны? «?зін-?зі ж?мыспен ?амтып отыр?андарды? екі т?рі бар. Біріні? ж?мысы ?німді болса, екін­ші­сінікі – ?німсіз. Мысалы, ?орасында бір сиыры бар шаруа ?зін-?зі ж?мыспен ?амтып отыр?ан болып са­налады. Біра? егер сиыр асырап отыр?ан адам та­быс к?ріп отырса, «тауар-а?ша-тауар» схемасы бо­йынша ж?мыс істесе, ол ?німді ж?мыспен ?ам­тылып отыр. Ал егер сиырды? с?ті ?зі мен отба­сы­нан артылмайтын болса, оны? ж?мысы ?німсіз» деп, ?орасында бір сиыры барлар?а шейін жіктеп, ж?мысы барларды? ?атарына ?осуы ж?мыссыздар санын азайтып к?рсетуге себеп болып отыр?андай.

Серік ?БДЕНОВ, ?Р Е?бек ж?не халы?ты ?леуметтік ?ор?ау министрі:

Б?гінгі та?да бір сиыр ?стап отыр?ан адам, ол тиісті ?сім к?ріп отыр, с?т к?ріп отыр. Сон­ды?­тан кішкентай болса да, ж?мыспен ?амты­лып отыр. Жа?а?ы сиырдан табыс к?ріп отыр.

Шыны керек, б?гінгі к?ні ауылды?тар ?шін мал ?стауды? ?зі о?ай емес. ?ысты? аяз­ды к?ндері малды ?олда ?стап, жем «жалатып» т?рмаса?, та?ы болмайды. Ал о?т?стік ??ірде екі-?ш сиыры 10-15 ?ой-ешкісі бар адам?а бір ?ыста ?олында?ы азын-аула? малы ?шін 80-100 мы? те?гедей ?аржы керек. Ж?мыссыз, бала-ша­?асыны? ішіп-жемін малымен ?ана айырып, жан са?тап отыр?ан ауыл ?аза?ы ?шін ?олында?ы бар малыны? жем-ш?бін тауып беруді? ?зі м??. Сон­ды?тан бір малын ?ал?ан малыны? «??рбаны» етіп, сатып, а?шасына малыны? жем-ш?бін алып отыр?ан шаруа?а «сиыры?ны? с?тін сатып, а?ша ?ыл, ол а?ша?а ?ала­?аны?ды алып», «тауар-а?ша-тауар» схе­масы­мен ж?мыс істе, табыс тап деп айтуды? ?зі ?исын­сыз. Оны? ?стіне, б?гінгі к?ні біз малды? ж?нін, терісін, м?йізіне шейін ?абылдау пункттерін ашып, малды толы?ымен к?деге асыра алып отыр?анымыз жо?. Ке?ес ода?ы кезінде де малды? терісін, ж?нін, м?йізін, етін, с?тін ?ажет етіп, ?ндіріс орындары ар?ылы ?абылдап, малды толы?ымен игере алып отыр?ан к?нні? ?зінде малы бар адам ж?мыспен ?амтыл?ан адамны? санатына ?осыл?ан жо?. Б?гінгі к?ні м?ндай ?абылдау пункттеріні? бірі жо?. Сонда ауыл ?аза?ы сиырыны? с?тін ?айда ?ткізеді? Ауылда к?н сайын с?т сатып алар адам табыла бермесі белгілі. Оны сырттан барып ?абылдайтын ?абылдау пункті та?ы жо?.

Тіпті табыл?ан к?нні? ?зінде 1 литр с?т – 70 те?ге. К?нделікті бала-ша?асыны? аузынан жырып, 5 литр с?т ?ткізген к?нні? ?зінде бір айда 10 500 те?ге а?ша болады екен. Ал 10  500 те?ге жан?яда кім­ні? жырты?ына жамау бола ала­ды?! О?ан ауыл ?аза?ыны? ?йінде кем дегенде ?ш-т?рт ?ара домала? барын ?осы?ыз. Жем-ш?п сатып алу та?ы бар.Онсыз да ?азір ауыл ?аза?ыны? малы – ішіп-жегеніне, жо?ары о?у орнында о?итын баласыны? о?у т?леміне, со?ы­мына, к?нделікті керек-жара?ына жаратып отыр?ан жал?ыз табыс к?зі.

Айтпа?шы, сиырынан пайда тап?ысы келетіндерге, я?ни ?олында е? кемі бір сиыры бар адам?а мемлекет тарапынан «Ж?мыспен ?амту-2020» ба?дарламасы аясында ?німсіз ж?мыс істеп отыр?андар?а ша?ын несие беру ар?ылы оны? ?осымша табыс к?ріп, салы? т?леуіне, зейнета?ы ж?­йе­сімен ?амтылуына м?мкіндік жасал­ма?. Сонда жал?ыз сиыры бар шаруа ?ай табысынан зейнета?ы ?орына а?ша ау­даруы керек? ?ай табысынан салы? т?леуі тиіс? Ж?мыссыз ауыл хал?ына же?ілдетіл­ген несие беріп, табыс табуына м?мкіндік жасау д?рыс шы?ар?! Алайда ?орасында екі сиыры, он ?ойы бар адамды ж?мыспен ?амтылып, табыс тауып отыр деп санау к?лкілі сия?ты. И?, отар-отар ?ойы, табын сиыры, ?йір-?йір жыл?ысы бар шаруаны? ж?ні б?лек. Біра? ондайлар ауылдарда санаулы. К?пшілікті?  к?ніне жарап отыр­?ан ?олда?ы бес-алты малы. Малды? м?йі­зін, терісін, ж?нін, с?тін, етіне шейін іске жаратып, оны ?абылдау пункттерін ауыл­?а т?ра?ты барып т?ратындай м?м­кіндік жасамайынша, малы бар ?аза?ты «?олында?ы малынан ?ыруар пайда?а кенеліп отыр» деп санау?а да болмайды.

Ба?ытжан ?ЛПЕЙІСОВ, ?леуметтанушы:

– Ауыл ?аза?ы б?гінгі к?ні мал ба­?ып табыс?а кенелетіндей м?мкіндігі болса, ауылдан ?ала?а ж??кіліп к?шпес еді. ?азір ауылдарды? босап ?алып, ба­сын­да баспанасы болмаса да, ?ала­лар­ды? шетіне келіп ?оныстанатын ?а­за?­тарды? к?беюі ауыл ?аза?ыны? жа?­да­йыны? м?з еместігін білдіреді. Ауыл­да?ы ?а­за?­ты? ?олында?ы аз?ан­тай малына «к?з алартып», оны ж?мыс­пен ?амты­лып отыр деп санап, ?леумет­тік т?лем­дер т?леуін талап ете берсек, ?ал?ан ауыл­дарымыз босап ?алуы да ?б­ден м?мкін. Сонды?тан ауылда?ы бір сиыр, т?рт ?ойы барды? барлы?ын «?зін-?зі ж?мыспен ?амтамасыз етуші­ні?» ?атарына кіргізуге болмайды. Олар­ды шын м?нінде, «?зін-?зі ж?мыс­пен ?ам­та­масыз етушілер» емес, ?з бе­ті­мен к?н к?рушілер деуге болады. ?йт­кені олар ма­лыны? с?тін, етін, те­рісін, ж?нін, м?­йі­зін т?гелімен пайдала­нып, «ж?мыспен ?амтылды» дейтіндей д?режеге жете алып отыр?ан жо?. Тек к?нделікті с?тін ішіп, етін тама? ретінде жеп, к?н к?ру­мен ?ана шектеліп отыр. 

Айтпа?шы, дамы?ан елдерде ж?мыс­сыз­дар?а ?леуметтік ж?рдема?ы та?айын­далып, жан?ясын асырайтындай д?режеде болмаса да, халы?ты? ?леуметтік жа?да­йы­ны? к?терілуі ?шін к?мек ?олын созады екен. Ал бізде керісінше, ауылда?ыларды? ?ора­сында?ы сиырыны? с?тін ?лшеп, та­уы­?ыны? ж?мырт?асын санап, ж?мыссыз­ды? ?алтасына ??ілуде. Тіпті осы ар?ылы бір сиыры барларды? барлы?ын ж?мыспен ?ам­тыл?андар тізіміне ?осып, ж?мыссы­з­ды? де?гейін т?мендетіп к?рсетуге тырысу елді? ?леуметтік жа?дайын тіпті ??лдыра­тып жібермесіне кім кепіл?!

Н?рлан ЖЫЛ?ЫАЙДАР?ЛЫ, за?гер:

– Шыны керек, елімізде ж?мыссыз­ды? – ?лкен м?селе. Ж?мыссыздарды? санын азайтып к?рсету ?шін «?зін-?зі ж?мыспен ?амтамасыз етуші» деген тіркес те ?алыптасып отыр. Д?л ?азір елдегі ж?мыссызды? де?гейі 5-6 пайыз деп к?рсетілгенімен, шынды?ында, ол к?рсеткіш – 15-20 пайыз. ?кінішке ?арай, уа?ыт ?ткен сайын т?мендетіліп к?р­сетілген жал?ан к?рсеткіштер ж?­мыс­­­сыз­ды?пен к?ресті ?лсіретіп жібер­ме­се деймін. ?з басым «?зін-?зі ж?­мыс­пен ?амтамасыз етуші» деген с?з  ж?­мыссызды? м?селесін б?ркемелеу ?шін айтыл?ан н?рсе деп ойлаймын. Д?л ?азіргі та?да мал санын ?сіріп, ?н­ді­ріс орындарын к?бейту ар?ылы ж?­мыс­сыз ауылдастарымызды ж?мыспен ?амтуды ойластыру  керек. «?зін-?зі ж?­мыспен ?амтушы» деп дабырайт­?аны­мен, не жала?ысы, не зейнета?ы ?орына аударыл?ан а?шасы жо? ауыл ?аза?ын ж?мыспен ?амтуды ойлама­са?, жа?ын жылдарда ауылсыз ?алуы­мыз да м?мкін екенін ойлауымыз керек.

Ауыл­да ж?мысы бар делінетіндерді? 57-58 пайызы ?зін-?зі ж?мыспен ?ам­ту­шы­лар екен.  Біра? б?гінгі к?ні оларды? не т?ра?ты жала?ысы, не е?бек ?тілі жо?, не зейнета?ы ?орына а?шасыны? аударылуы­ да ?ам­тамасыз етілмеген. Сонды?тан ?олын­да?ы бір-екі бас малымен к?нк?ріс етіп отыр­?ан, ?йтсе де «?зін-?зі ж?мыспен ?амту­шы саналатын» ж?мыспен ?амтыл­?ан­дар м?селесін ?айта ?арайтын кез жет­кен секілді.

Автор: ?уаныш ?БІЛД??ЫЗЫ

 

http://alashainasy.kz/society/39712/