АЛТЫНОРДА
Новости

Т?РСЫНОВ Т?ШКІРСЕ ДЕ ПІКІРТАЛАС ТУАТЫН БОЛДЫ. НЕГЕ?

Ермек Т?рсыновты? «Халы? с?зіне» берген «Бекболаттар мені ма?тап жатса, онда мені? біткенім, соларды? де?гейіндегі адам бол?аным» деген с?хбаты  (№2-3, 15.01.2013) біраз резонанс тудыр?анын бай?ап отырмыз. Зиялы ?ауымны? арасында: «Ермек ?дейі айтып отыр, елді? алдында ойна?анды жа?сы к?ретін ?деті емес пе?», «Ермек те, Бекболат та мы?ты жігіттер ?ой, неге бірін-бірі т?тіп жеуге дайын отырады?», «Бекболатты? де?гейі», – деп ?ояды, ?зіні? де?гейі ?айсы екен?», «Д?рыс айтады, Ермекті? де?гейі бас?а, Бекболаттар дін т?р?ысынан ?ана ойлайды», – деген сы?айда?ы т?рлі пікірлер ?рбіді. Редакциямыз?а ?о?ырау шалып, ал?ыс жаудыр?ан, тіпті ренішін білдірген о?ырмандар да аз болмады. ?арап отырса?, б?л с?хбат ?аламторда да лезде тарап кетті. 15-21 ?а?тар аралы?ында ?з газетімізді? сайтында 717 кісі о?ып, 50 пікір ?алдыр?ан екен. «Ба?.кз» сайтында 2373 рет о?ылып, 38 пікір жазыл?ан. «Шын.кз» сайтыны? о?ырмандары 538 рет ?арап, 39 пікір ?алдыр?ан. Б?л с?хбатты «керек ньюс» сайты латынша?а аударып басты. «Еларна.ком» т?те жазу?а ?отарып ?сынды. Олардан бас?а бірнеше сайт к?шіріп басты. Бірнеше сайтта жауап ма?ала жазылды.

?азір кім не демей жатыр. Кім с?хбат беріп, кім кино т?сірмей жатыр. Біра? оны? б?рі д?л осылай к?пті? тал?ысына т?спейді ?ой. Ермек Т?рсынов кино т?сірсе, неге елді? б?рі дегбірсізденіп, о?ан ?н ?осуды ?зіне парыз санайды? Демек, ?аза?ты? жанды жеріне тиеді деген с?з. Ермек Т?рсынов с?хбат берсе, неге айт?ан ойлары цитаталар?а с?йреліп, ?зіне ?арсы ?олданылады? Я?ни дау тудыратын, ойландыратын с?з айтады.
«Біз ?азір Ермек Т?рсыновты ?олдайтындар ж?не ?олдамайтындар болып б?лінетін болды?», – деп жазыпты бір ?ріптесіміз ?леуметтік желілерді? бірінде. ?азір осындай «культті» та?ы бір адам болса, ол Бекболат Тілеухан. «Халы? с?зіндегі» с?хбаттан кейін пікірді? ?рттей ?аула?аны – та?ырыпта?ы «Бекболаттар» деген «си?ырлы» с?зде жат?ан болар. Б?л с?хбаттан кейінгі пікірлер «Бекболаттарды» жа?тайтындар», «Т?рсыновты жа?тайтындар» ж?не «Бекболатты да, Т?рсыновты да жа?тайтындар» болып б?лініпті. Со??ылары ?жепт?уір дау тудырмаса, алды??ы екі топ бірін-бірі ?уырда? ?ылып ?уырып жеуге дайын.
Мысалы, біреулер «Шал» фильмінде бас кейіпкерді? немересін Шайтанбек атауын ?асыр ?ылмысы деп таныпты. ?аза?станды сатанистер билеп кетеді деген ?рейін орта?а сал?ан. Та?ы біреулер Т?рсыновты? басты міні – «Келін» ар?ылы ?аза?ты некесіз ?атынастан ту?ан, тексіз халы? деп к?рсеткені дейді. Енді біреулер б?л пікірге тойтарыс беріп, «Келін» – ?аза??а еш ?атысы жо?, п?лсапа?а бай к?ркем туынды деп д?лелдеп ба?ады. Енді біреулер б?л фильмдердегі жауызды?тарды тізбелеп, Президентке хат жазу керек, «Келінге» де, «Шал?а» да тыйым салу керек деген жанай?айын жеткізеді. Енді біреулер м?сылмандар мен т??іршілдер болып айтысады. Не керек, кейбір пікірлер тіпті анау-мынау ма?ала?а бергісіз екен. Талдау, тар?ату, тіпті Толстой мен Горькийден, Абайдан, ?лкен Совет энциклопедиясынан мысал тауып келтіріп, ежіктеп т?сіндіруге дейін барыпты. М?ндай «?ылыми» «комменттерді?» кейбірі к??іл ?ою?а т?рарлы?, кейбірі бей?деп с?здерді? жиынты?ы сия?ты ?сер береді. Біз бейпіл с?здерге бы?ып т?р?ан пікірлерді былай ?ойып, кейбір ?ызы?ты дегендерін ?сынуды ж?н к?ріп отырмыз. «Халы? айтса, ?алт айтпайды». ?алай бол?анда да, Ермек Т?рсыновты? кинолары туралы ?ана емес, ?азіргі ?о?амны? рухани келбеті жайлы алуан-алуан ой салатын с?здер бар…
?она?: «?ыз Жібекті» айтты?, «?ожаны» айтты?, неге сондай жан?ямызбен ?ялмай отырып к?ретін туынды т?сірмеске? Ермекке айтып отыр?аным ?ой».
?она?: «Баланы? атын Шайтанбек ?ой?ан режиссерден не ?міт к?тіп отырсыздар? ?зіні? ту?ан жерінде адасып ж?рген шал – діннен безген режиссерді? ?зі емес пе сандалып отыр?ан? Ол халы?ты? жанына азы? беру ?шін емес, аз?ыру ?шін келген ?ой шет елден».
Рахат: «Мені? ойымша Ермек шынайы ?нер иесі. Анау каналдарда?ы жыр?-жыр? еткізіп, сапасыз, ма?ынасыз ?рыс-керісті т?сіріп, орыс пен ?аза?ты ?йлендіріп, некесіз бала туып ал?ан ?ызды БАТЫР к?рсетіп ж?рген д?ниелерді сынайы?, сынаса?. Ал мына «Шал» фильмінде идея бар, ой бар, ма?сат бар».
Дос: «Ермек, «киномда ондай-ондай ?ателіктер кеткені рас» десе?із не?із кетеді. Шынды?ты мойындау соншалы?ты ?иын ба? Шет ел аралап ?аза?ты? бойында?ы кем-кетікті к?п таптым дейсіз, сізді? осы менменшіл, ?зінен бас?а ешкімге сенбейтін, к?нбейтін сы?арезулігі?із жа?а?ы шет елдерді? ?айсысынан ?йреніп ?айт?ан кереметі?із? Кинолары?ызды, ?сіресе, режиссерлік шеберлігі?ізді (?з де?гейімізде) ба?алаймын. Сонда да тым то?мойын мінезі?із азаматты?ы?ыз?а ?лкен сын болар».
Зейне апа: «С?зге байлана бергенше, істеген ісіне, «Шалыны?» жа?сы шы??анына ?уанса? ?айтеді? Тіл нашарлы?ы – ой нашарлы?ы емес ?ой. Абай мен М??а?алиды ??дай?а те?есе, ол ой шор?а?ты?ы емес, тіл шор?а?ты?ы дер едім. ?з басым Тілеуханды да Н?рланды да аса ?адірлеймін. Біра? Ермекке де ризамын. Ермек Т?рсынов?а айтпа?ым: ?зі?ді биіктету ?шін ?згені аласарту жігіттік емес!».
?она?: «??рметті Зейне апа! ?аза?та «а?ыма?ты? басында не болса, тілінде сол» дейді. Ол а?ылды азамат болса, «ел аралап, дін кезгенше» алдымен ?з ?лтын, ?лтыны? тілі мен ділін, дінін танып алмай ма? Егер оны білмесе, білгісі келмесе, ?аза? туралы кино т?сірмесін, ?зі пір т?т?ан еврейлер мен христиан, буддистері туралы киносын ?урелей берсін. Егер ол бізді? ?лтты? намысымыз бен болмысымызды таптамаса, оны? ?олын ?а?ып, жолын тосып отыр?ан біз жо?».
Berdiqul Aldybay: «Мен мына сендерді? к?бі?не? ?аза?ыра? ?аза?пын. 7 емес, 9 атамды білемін. Келіншегім орамал тартады, с?лем салады, ?лым ?она?тарды? ?олына су ??яды. Мен мына сендерді? к?бі?нен к?зі ашы? ?аза?пын. 3 шет тілін еркін білемін, та?ы 3-нде т?сінісемін, т?ркі-славян тілдерін есептемегенде. Сендерді? о?уды армандап ж?рген жерлері?де мен саба? беремін. Сонда айтарым: «Келін» мені еш дегбірсіздірмеді, ?аза?ты?ыма да, абыройыма да тимеді. Керісінше, е? тамаша ?сер ?алдырды. Б?л – ф?лсафа. Б?л – Куросава, Тарковскийлерді? де?гейі. Бір с?зсіз, тек символизм. Кімні? к… (б?л с?зді Абай да ?олдан?ан, реті болса) ашыса, «?рыны? к… ?уысты» еске алсын, неліктен ашып т?р?анын ойласын. Сосын, ?лем ?дебиетіні? классикасынан кемінде 500 кітап о?ып, ?айта к?рсін. ?олдары тимесе, не ?олынан келмесе, «Жаралы сезімдерін» к?ріп, то?мейілсіп, атойлап ж?ре берсін. Ермекке тиісуші болма?дар, ??ше? ?и?ым».
?она?: «Ай, Берді??л! Сен 500 кітап о?ыса?, 5000 кітап о?ы?ан ?аза?тар да аз емес. Сен 3 тіл білсе? 7 тіл білетін де ?аза?тар бар. Сен саба? берсе?, са?ан саба? беруге р??сат беріп, сені жалдап отыр?ан ?аза?тар да бар. Біра? сен ?зі?ні? ?ойыртпа? «ф?лсафа?ды» б?л жерге ты?пай-а? ?ой. Мына д?ниеде не к?п, барлы? тіршілік иелері мен жан-жануар?а ны?мет пен несібе к?п. Біра? есек неден де бір соларды? ішінде жай?алып ?скен жо?ыш?аны асып ?тіп, б… жейді».
Berdiqul Aldybay: «5000 кітап о?ып, 7 тіл ме?геріп, мені жалда?ан ?аза?тарды? ішінде «Келінді» жаманда?андарды к?ргенім жо?.
Ермек г?лді? арасынан не б.. теріп жеді? Зоофилия актісі «ойбай, ?аза? осындай бол?ан, немесе осындай» деуді білдірмейді, б?л Баланы? ?лі бала, еркектікке дайын еместігін к?рсету ?шін ?олданыл?ан бейне. Кейін, Бала ойыншы? ?атынды от?а тастап, ж?ген ж?ндеуге кіріскенде, ?йді? еркегі ретінде т?рде жай?ас?анында, ?сіресе, а?асын ?лтірген А?шы?а пыша? ж?мса?анында, Еркекке айнал?анында б?л бейнені? б?кіл негативі жойылады. ?рине бас?аша да келтіруге болатын еді, біра? осы бейне сценарийді к?шейте т?седі. Келінні? А?шымен т?сектес болуы – ?з ?кесі а?ша?а сатып жіберген ?ыз бен оны шын с?йген А?шыны? махаббатыны? к?ресі. Баланыкі – ?ме?герлік. Барлы?ы ?мір ?шін к?рес, мейлі, Ба?ташы, А?шы, Бала – ?шеуі де жа?ымды кейіпкерлер, ?йтеуір біреуінен ?рпа? ?алу?а тиіс. Ж?не о?и?а ?аза? ханды?ына дейінгі, ислам?а дейінгі кезе?де ?рбігенін де ?мытпа?дар. Ол кезде г?лдер аздау бол?ан».
Ба?дат Амангелді: «Ермек а?амызды? сценарийде жіберген ?ателіктеріне соншалы?ты ш?йлігіп, ?аза? кинематографиясына ?осып жат?ан ?лесін жо??а шы?ар?анымыз жарамас. Ал б?л кісіні? Бекболат, Н?рлан а?аларымыз ж?нінде айт?ан с?здері «асыра сілтеушілік», «т?каппарлы?», «?ызбалы?» деп ба?алаймын. Атал?ан т?л?аларды? да ел м?ддесі ?шін е?бек етіп жат?анын ?мытпауымыз керек»…
Журналист: «Келінді ?ш еркекпен жа?ындасты деп ?тірік «жиіркенбей-а?» ?ойы?ыздар. Келінді жез?кше деп ж?рген «таза діндарларды?» ?зі неше ?атынны? ?ойнынан шы??анын ??дай білсін… Ереке, сізді? сауатты фильмі?із  ?шін рахмет!».
?она?: «?аза?ты? бойына сі?іп ?ал?ан жаман ?асиеттер бар. ?зіне бір ше?бер сызып алады да, содан шы??ысы келмейді. Одан шы?ып кеткендерге ?рпие ?арайды. Ермек сол ше?берден шы?а білген азамат. Т??іршілдік жайында айтып отыр?аны да д?рыс. Ол бізді? ата-бабамызды? діні ж?не ол халы? арасында ?лі са?тал?ан. Ол да ??дайды? бар екенін мойындап, ??лшылы? етуге ша?ыратын дін. Сонды?тан оны жо??а шы?ару?а болмайды».
?она?: «А?ыма?тар, еш дінді ?абылдамай-а? ?алайша Алланы? а? жолын таныма?шысы?? Ислам дінінде болма?аны?, к?пір бол?аны?. Осыны есі?нен шы?арма. К?м?ні? болса, ??ранды ашып о?ы». 
?она?: «Мына пікір жазып отыр?ан адамдар, ?здерін м?сылманбыз деп санай ма? Егер санаса, осынша лас с?здер жаз?аны несі. Демек ?аза?ты? м?сылманды?ы сол бая?ы д?мбілез ?алыбында деген с?з. Болмаса кешегі Бас м?фти айт?андай бізді? журналистерді? арасында ?ой терісін жамыл?ан с?л?фи мен ба?абистер ?аптап ж?р деген с?з».
Д.М?КЕЖАН
http://www.halyksozi.kz/news/view/id/2186