Немерелерім мен ш?берелерім ?аза? тілін ?йренуі тиіс!

К?рнекті жазушы ??м журналист-аудармашы Адольф Арцишевскийді? есімі  к?зі ?ара?ты, ойы орамды сан мы?да?ан о?ырмандар?а ?те жа?сы таныс.  ?аза? ?лтты? университетіні? журналистика факультетін сонау 60-жылдары т?мамдап, одан со? д?л осы о?у ордасыны? биология факультетіні? ?ш курсын тауыс?ан, одан со? М?скеудегі Максим Горький атында?ы ?дебиет институты жанында?ы Жо?ары ?деби курсына ауыс?ан Адольф Альфонсовичті баспагерлер ?ауымы жа?сы таныды. ?йткені ол ?зіні? осы жылдарда жаз?ан ?ле?-жырларымен, роман-повестерімен, драматургиялы? шы?армаларымен сан мы?да?ан о?ырманды баурап ал?ан жан. ?мірде к?ргені мен т?йгені к?п азаматпен бізді? ??гімеміз де бірден жарасымын тауып кетті.

?мір-дерек:

Жазушы-драматург, а?ын, публицист-аудармашы Адольф Арцишевский 1938 жылы 17-?а?тарда Ресейді? Кемер облысында?ы Прокопьевск ?аласында ту?ан. ?азМУ мен КСРО Жазушылар ода?ы жанында?ы Жо?ары ?деби курсты бітірген со? Ресейді? Краснояр ?лкесіндегі «Красноярский рабочий» газетінде тілші, осы ?лкедегі бір?атар ауданды? газеттерде б?лім ме?герушісі, одан со? ?аза?станда?ы бір?атар салалы? журналдарда, радиода, «Жазушы», «Идан» баспаларында ж?не «Простор» журналында журналистік ?ызмет ат?арды. Б??ан ?оса, ол Алматыда?ы жас?спірімдер театрында, М. Лермонтов атында?ы академиялы? орыс драма театрында ?дебиет б?ліміні? ме?герушісі, «?аза?фильм» студиясында т?сірілген «То?ыс?ан та?дырлар» атты телехикаяны? бас редакторы, «Новая эра» журналыны? бас редакторы ?ызметінде болды. ?азіргі уа?ытта Алматыда «Central Asia Monitor» газетінде ?ызмет жасайды. Ол ?аза?стан Жазушылар ж?не Журналистер Ода?ыны?, ?аза? ПЕН-клубыны? м?шесі.

Д?л б?гін жетпісті? бесеуіне шы?ып отыр?ан Адольф Аль­фонсовичті? ?имылы шира?, ?ай та?ырып туралы ??гіме ?оз?а­са?ыз да еш ?иналмастан т?рт ая?ын те? бас?ан жор?адай к?сіліп береді. Жадында са?тау ?абылеті де ерекше. ?айсыбір деректерді айт?анда, ?а?аз?а ?арамастан тура сол д?уірден, сол ?асырдан жа?а орал?андай тере?нен тартып, тол?ай ж?неледі. Сір?, б?л Адольф Арцишевский а?са?алды? к?пті к?ргендігінен, жадыны? ?те мы?­тылы?ынан болса керек. Саналы ??мырын жазу-сызу?а арнап келе жат?ан Адольф Альфонсович ?зіні? 18-ден астам т?л туындысын жазып ?ана ?оймай, Ілияс Есен­берлин, Шахмет ??сайынов, ?кім Тарази, ?алихан Ыс?а?ов, Ба??ожа М??аев, Дулат Исабеков сынды к?птеген ?аза? ?алам­гер­леріні? шы?армаларын орыс ті­лі­не аударып, сол ар?ылы ?аза?­стан­ды? ж?не шетелдік о?ыр­ман­дар ?ауымыны? шексіз риза­шы­лы?ына б?лене білді. Ол ?зіні? 1975 жылы зиялы ?ауым арасында айры?ша серпіліс тудыр?ан к?р­нек­ті ?аза? а?ыны Олжас С?лей­меновты? «Аз и Я» кітабыны? ал?аш?ы редакторы бол?анын ма?танышпен еске алады. Алайда сол кездегі ке?естік сола?ай саяасатты? салдарынан «Аз и Я» кітбына редакторлы? жаса?аны ?шін ?зіні? ж?мыстан ?уыл?анын, алайда уа?ыт ?те келе ?ділет орнап, журналистік ?ызметке ?айта кіріскенін ?лі к?нге ?мыта ?ой?ан жо?.

Адольф Альфонсовичті? жазу­шы­лы? ?ызметіні? ?зі бір т?бе. Ал?аш?ы шы?армасы 1961 жылы «Енисей» альманахында жария­лан­?ан ?алам ?уаты к?шті ?алам­гер одан кейінгі жылдарда алуан т?рлі та?ырыпта?ы 18-ден астам шы?армасын о?ырман ?ауым?а ?сынып, оларды? барлы?ы дерлік жа?сы ба?аланды. С?йтіп, жазу­шыны? ?аламынан туында?ан «Ищу наследство», «Земля, на ко­торой живем», «Нескучные уроки», «Как в саду при долине», «Письма на бересте», «День среди лета» т?різді ??гіме-повестері мен бірнеше романы «Жазушы» ж?не «Жалын» баспаларынан жары? к?рді.

Жазушы-драматург Адольф Арцишевский жеке ?мірде де ба?ытты жан. Оны? ?лкен ?лы Ар­кадий ?ке жолын ?уып, журна­лис­тік маманды?ты та?дады. Ол к?ні кешеге дейін «Литертурная га­зетаны?» Бас редакторы ?ыз­метінде болды. Ал кіші ?лы Антон болса, Алматыда?ы Темірбек Ж?р­генов атында?ы ?нер ж?не театр академиясын ойда?ыдай т?мамдап, актер маманды?ын алып шы?ты. Б??ан ?оса, Адольф Альфонсович бес немерені? с?йік­ті атасы. Ол бала т?рбиесін, ?сіресе, немерелеріні? т?уелсіз ?аза?­стан­ны? ?негелі азаматы болып ?алыптасуын айры?ша м?рат т?тады. ??гіме арасында 75 жасты ба?ындыр?ан ?азыналы ?арт Елбасы Н?рс?лтан Назар­баевты? сали?алы басшылы?ы жа?дайында ?ол жеткен елімізді? т?уелсіздігін ?рбір азаматты? ?а­дір­леп-?ас­тер­леуін, оны м??гілік баянды етуге тырысуы ?ажеттігін тілге тиек етті.

– Мен ?аза?станды?тарды ?лемдегі е? ба?ытты жандарды? бірі деп айта аламын. Себебі сонау социализм жылдарымен салыс­тыр?анда, елімізді? эконо­микасы дамып ?ана ?оймай, к?п ?лтты ?аза?стан хал?ыны? ?л-ау?аты ед?уір артты. М?ны к?ше толы шетелдік ав­ток?­лік­тен ай?ын а?­?арамыз. Е? бастысы, Н?р­с?л­тан Назар­баев ?рбір аза­матты? тиімді е?бек етіп, за­ман тала­бына сай ?мір с?­руіне ?ажетті жа?дай жасап отыр. Мы­салы, к?р­шілес ?ыр­?ыз­­станды алы­?ыз­шы, онда не болып жатыр? ?ыр?ыз­стан к?шесі тол?ан бейберекетсіздік, ?л-ау?атты жа?сартуды талап етіп к?н сайын к?шеге шы??ан халы?. Б?л – е? алдымен, сол ел басшыларыны? халы?ты? ауызбірлігін са?тай аламай отыр?анды?ында. ?йткені ?аза? хал?ы айтпайтын ба еді, «т?ртеу т?гел болса, т?бедегі ке­леді», «алтау араз болса, ауызда?ы кетеді» деп. Б?л шынайы шынды?! Олай болса, елімізді? ?рбір т?р­?ыны ?зіні? ?ара басыны? ?амын ойлаумен шектелмей, ежелгі халы?тар достасты?ыны? одан ?рі баянды болуына ?лес ?осуы тиіс. М?ны айтып отыр?аным, ?а­за?станны? ?ркениетті да­муын, м??гі бейбіт ?мір с?ру идеясын ?станып отыр?анын ?айсыбіреулерді? жа?тырмай­тыны а?и?ат. Міне, сондай кер­тартпа адамдарды? елдігiмізге сына ?а?у?а ?мтылуы ?бден м?мкін. Ал біз олар?а батыл той­тарыс беріп, Елбасы ай?ында?ан сара жолмен ж?руіміз ?ажет! Газет о?ыр­ман­дары, ?сіресе, кейінгі тол?ын жас­тар м?ны к?пті к?рген, ?мір­ден т?йгені мол ?артты? аталы? а?ылы деп ???аны ж?н. ?йткені байлы? та, бейбіт ?мір де ?ашанда ынтыма?-бірлігі жа­рас?ан елге ?онады. Осы дана­лы?ты ?мыт­пауы­мыз керек! – деп Адольф Арцишевский а?са?ал ?зіні? с???ылалы?ын та?ы бір ?ырынан танытып тас­тады. Сондай-а? ол ??гіме ара­сында ?ткен жылды? со?ында Елбасы Н?рс?лтан Назарбаевты? барша ?аза?стан хал?ына д?ст?рлі Жолдауын жарияла?анын, б?л ??жатта елімізді? ?ркениетті даму барысында ?ол жеткен тамаша жетістіктерді жан-жа?ты сара­лаумен ?оса, алда?ы жылдарда, д?лірек айт?анда, 2050 жыл?а дейінгі кезе?ге арнал?ан ма?сат-міндеттер мен баянды ба?дар­ла­маны? баяндал?анын айта келіп: – М?ндай ірілік тек ту?ан елі мен жерін, ?зіні? Отанын ту?ан ана­сындай с?йетін ер-азаматты? ?олынан ?ана келеді. ?з басым Ел­басы, ?лт К?шбасшысы Н?р­с?лтан Назарбаевты? сындарлы да сарабдал саясатын толы? ?олдаймын. ?зімді Н?рс?лтан Назарбаевты? командасыны? бір м?шесімін деп санаймын. Е? бастысы, Мемлекет басшысы «?аза?стан – 2050» стратегиялы? ба?дарлы ??жатында болаша?та ?аза?станны? м??гілік «?аза? Елі» болуы тиіс екендігін батылды?пен ?рі к?регендікпен айтып берді. Ал б?л ?шін ?аза?­станды?тарды? 95 пайызыны? мемлекеттік тіл – ?аза? тілін ме?­геруі ?ажет екендігін де ескертті. Мен ол к?нде алыс емес ж?не немерелерім мен ш?берелерім ?аза? тілін еркін ме?геруі тіиіс деп ойлаймын. ?йткені тілді ме?гергенні? адам?а пайдасы болмаса, еш зияны жо?. К?п ?лтты ?аза?стан хал?ы міне, осыны зерделей білуі тіиіс, – деді ?арт ?аламгер. Ал біздер, ай­?ын­ды?тар, Адольф Аль­фонсовичке – ж?з жаса?ыз, елім­ні? ерте?ін ойла?ан озы? ойлы а?са?алы! – деген тілек айтты?.

Жомарт МОЛДАХМЕТ?ЛЫ