?аза?та «??рса?ы алтын аналар» деген ??ым бар, ол ?те к?п с?биге ?мір сыйла?ан асыл аналар?а ?атысты ?олданылады. ?йткенмен сонша е?бек сі?ірмесе де, бала тууын мемлекетке «ат басындай алтын?а» б?лда?ан ?йелдер бар болып шы?ты.
Сенатты? кешегі жалпы отырысында т?бе шашты тік т?р?ыз?ан м?лімет жария етілді: небары 9 ?йел 33 миллиард те?ге «декреттік» т?лем алыпты! Осыдан мемлекетті? ?зі де шошынса керек, ?кімет осы?ан тос?ауыл ?ою?а тиісті, ?рі ?ата? тыйым салу шаралары ?арастырыл?ан арнайы за?ны? жобасын Парламентке енгізген. ?айрат М?миді? т?ра?алы?ымен ?ткен Жо?ар?ы палатаны? кешегі жалпы отырысында сенаторлар ол ??жатты бірден екі о?ылымда ?абылдап тастады. За? осылайша «Парламент ?абылдады» деп танылып, Елбасыны? ?ол ?оюына жолданды.
«?аза?станны? кейбір за?намалы? актілеріне ?леуметтік ?амсыздандыру м?селелері бойынша ?згерістер мен толы?тырулар енгізу туралы» деп атал?ан жа?а за? жобасыны? басты бір жа?алы?ы мынау: б?дан былай ?йелдерге ?мірге бала ?келгені ?шін мемлекет т?лейтін біржол?ы т?лем 10 «е? т?менгі жала?ы» (10 «минимальных зарплат») к?лемімен шектеледі! Ал ендігі к?шіне мінген «2013-2015 жылдар?а арнал?ан республикалы? бюджет туралы» за?ына с?йкес, 2013 жылды? 1 ?а?тарынан бастап, елімізде «е? т?менгі жала?ы» м?лшері 18 мы? 660 те?гені ??райды.
Енді осыны 10-?а к?бейті?із. Я?ни ая?ы ауыр не сондай ба?ытты бастан кешуді ойлап ж?рген н?зік болмыс иелеріні? басым к?пшілігіне 186 мы?нан арты? «декреттік» т?лем алудан енді ?міттенбеуіне болады. «Басым к?пшілігіне» дейтініміз, за?да б?л жерде бір «ескерту» жазыл?ан: егер келісімшартта не ж?мыс берушіні? ??жаттарында к?рсетілсе, перзент с?йген ж?мыскеріне, мемлекет беретін 10 «е? т?менгі жала?ыдан» жо?ар?ысын ж?мыс беруші т?лейді. Біра? ?з мойнына ондай арты? ауыртпалы? алатын «?леуметтік жауапты» ж?мыс берушілерді? аз екендігі даусыз. Алса, м?мкін биліктегі, мемлекеттік ?ызметтегі, ?лтты? компанияларда?ы ханымдар алар.
Неге ?кімет депутаттарды? ?олдауымен, м?ндай ?ата? шара?а барып отыр? Б??ан екі фактор ы?пал еткендей. Біріншіден, б?л «Міндетті ?леуметтік са?тандыру ?орын» ??т?арып ?алу ?шін ?ажет екен, о?ан «?атер т?ніп т?р?анды?ы» айтылды. Екіншіден, «бір ?арын майды бір ??мала? шірітеді» деген за?дылы? іске ?осылыпты: ?лгі ?орды? бала ту?ан ?йелге т?лейтін са?тандыру т?леміні? к?леміні? шектеусіз екендігін, миллиардтап алса? да, шектеу ?оймайтынды?ын алая?тар ?з пайдасына пайдалан?ан.
За? жобасы бойынша Сенат атынан т?сініктеме берген депутат Светлана Жалма?амбетова «б?л за? жобасыны? бірінші кезекте, «Міндетті ?леуметтік са?тандыру туралы» за?ын ж?зеге асыру т?жірибесінен, сондай-а? 2004 жылы ??рыл?ан Міндетті ?леуметтік са?тандыру ?орыны? ж?мыс т?жірибесінен туында?анды?ын» ашы? айтты.
– ?ріптестер, – деді сенаторлар?а ?айырыл?ан Светлана Жа?ия?ызы. – Б?рі?із білесіздер, ?рбір ж?мыс беруші, 2010 жылдан бастап, ?з ж?мысшыларыны? табысыны? 5 пайызы к?лемінде осы ?ор?а жарна аударады. Б?л аударымдар соны? ж?мысшысына, т?уекелдер ту?ан жа?дайда, ?леуметтік т?лемдер алуына м?мкіндік береді. Б?л т?уекелдерге е?бек ?абілеттілігін жо?алту, асыраушысынан не ж?мысынан айырылу жатады, кейін о?ан «баланы? 1 жас?а дейінгі к?тімі» туралы, ал 2008 жылдан бері «ж?ктілік ж?не бала туу?а байланысты табысын жо?алту жа?дайы» туралы тарма?тар ?осылды.
Светлана Жалма?амбетованы? айтуынша, ?азіргі уа?ытта ?кімет осы ?ор?а ж?мыс берушілер аудар?ан «са?тандыру жарналарыны?» м?лшері мен осы ?ор оларды? ж?мысшыларына т?леген «са?тандыру т?лемдеріні?» м?лшері арасында с?йкессіздік барын аны?та?ан екен. М?селен, са?тандыру жарналары т?ленетін ай сайын?ы табыс к?лемі 10 «е? т?менгі жала?ы» ау?ымымен шектелген, я?ни ж?мысшысыны? одан жо?ар?ы табысы ?шін ж?мыс беруші ?ор?а жарна аудармайды. Біра? ?орды? соны? ж?мысшысына т?лейтін «са?тандыру т?лемдері» бойынша шектеулер ?ойылмапты.
– 2008-2011 жылдары ?йелдерді? жала?ысы аз 91 пайызы ?ордан 64 миллиард те?ге «декретный» ал?ан, ал д?л сол мерзімде жала?ысы жо?ары 9 ?ана ?йел ?ордан 33 миллиард те?ге «декреттік» т?лем алыпты! – деді сенатор С.Жалма?амбетова. – Б?л жерде біріншіден, ?леуметтік ?ділеттілік б?зылып отыр: ?йткені шек ?ойылмауы кесірінен, аз жала?ы алатын ж?мысшылар жо?ары жала?ы алатындарды? «декреттік» т?лемдерін т?лейді.
Екіншіден, Светлана Жа?ия?ызыны? айтуынша, ?ор т?лемдеріні? жо?ар?ы шегіні? белгіленбеуі «за? б?зушылы?тар?а, алая?ты?тар?а алып келген»: «Бір?атар к?сіпкерлер мол «декреттік» т?лем ал?андарды? кейбіріне табысыны? жал?ан сомасын к?рсетіп берген».
«Н?тижесінде, ?орды? ж?мысыны? т?ра?тылы?ына ?ауіп т?ніп т?р, – деді сенатор ханым. – Сонды?тан Германия, Жапония, Америка сия?ты дамы?ан елдерді? т?жірибелерін ескере отырып, «Міндетті ?леуметтік са?тандыру туралы» за?ыны? 23/1-бабына ?згерістер енгізіледі. Ол бойынша ?леуметтік са?тандыру ?оры декреттік демалысты, са?тандыру жарналары т?ленетін 10 «е? т?менгі жала?ы» де?гейіне с?йкес т?лейді. Одан асатын ж?ктілік пен бала туу бойынша демалыс т?лемін, егер ?жымды? келісімшартта немесе ж?мыс берушіні? актісінде ?арастырылса, ж?мыс беруші т?лейді».
Мемлекет «миллиардер» атандыр?ан аналар жайын біз Е?бек ж?не халы?ты ?леуметтік ?ор?ау министрінен с?растыр?анбыз: «?кінішке ?арай, за?наманы ?олдан?ан кезде біз осындай кемшіліктерге шы?ты?, – деді министр Серік ?бденов. – Бір-а? ай ж?мыс істеген, біра? жо?ары жала?ы ал?ан деген ?йел азаматтар ж?ктілігіне байланысты демалыс?а шы??ан кезде, за?намада?ы кемшіліктерді пайдаланып, табысыны? к?п м?лшерде екендігі к?рсетілген тиісті аны?тамаларды тапсырып, ?те к?п т?лем ал?ан жа?дайы аны?талды. Жалпы, оларды? санын на?ты айта алмаймыз, 9-дан да к?п. ?шкереленгені ?зірге осынша. Ол жерде алая?ты? та бар, Бас прокуратура аны?тап, тиісті ?ылмысты? іс ?оз?ады. Мына за? енді соны? алдын алу ?шін жасалып жатыр».
Айт?андай, б?л за? «бай?о?ырлы?тар?а» ?згеде жо? ерекше ???ы? бергелі отыр: С.Жалма?амбетованы? айтуынша, Бай?о?ыр ?аласында?ы к?птеген ж?мысшылар ?з жала?ыларын рубльмен алады, тиісінше, ?аза?станны? жина?таушы зейнета?ы ж?йесінен тыс ?алады, ?зге ?аза?станды?тар сия?ты ЖЗ?-лар?а жарна аудармайды. Біра? со?ан ?арамастан, ?аза?стан Бай?о?ырды? т?р?ындарына да зейнета?ы та?айындау туралы саяси шешім ?абылдады. «Б?л ретте оларды? ресейлік рубльдердегі табыстары те?геге аударылып, есепке алынады» деді Светлана Жа?ия?ызы.
Та?ы бір жайт: б?л за? ?йелдерге 50 жаста-а? зейнеткерлікке шы?у?а м?мкіндік береді. Ол ?шін біріншіден, оларды? осы жаста ЖЗ?-ларда жи?ан а?шасы 3 миллион те?геден кем болмауы ?ажет, екіншіден, са?тандыру ??рылымдарымен зейнеткерлік аннуитет туралы шарт жасасуы керек. Б??ан дейін ?йелдерге зейнеткерлік аннуитет ???ы?ын тек 55 жастан ?ана пайдалану?а р??сат етілетін, мына за? оны 5 жыл?а ?ыс?артып, ерлер жасымен те?естірді. Бір ?ызы?ы, б?л за? сондай-а? енді ЖЗ?-да жи?ан зейнеткерлік жарнасы ?лгі сомадан ?лденеше есе асатын азаматтар?а бірнеше са?тандырушы ?йымдармен зейнеткерлік аннуитет келісімін бекітіп, бірден «бірнеше зейнета?ы» алуына м?мкіндік береді.
Елдос СеНБАЙ
http://www.aikyn.kz
